Braziliaans El Dorado is spookstad geworden

Itaboraí, een stad met 230.000 inwoners vlak bij Rio de Janeiro, beleefde in 2006 een eerste grote schok. Toenmalig president Luiz Inácio Lula da Silva kondigde aan dat vlakbij een groot petrochemisch complex zou komen, Comperj, 45 vierkante kilometer groot.

De kostprijs bedroeg aanvankelijk 6,5 miljard dollar maar dat bedrag verdubbelde al snel. Het complex zou met twee raffinaderijen en een petrochemische fabriek werk geven aan maar liefst 221.000 mensen. Itaboraí zou een El Dorado worden, dat mensen uit het hele land en ook het buitenland zou aantrekken.

4000 winkels en kantoren

De vastgoedprijzen gingen omhoog, voeding en allerlei diensten werden eveneens fors duurder.

De ambitieuze vooruitzichten trokken ook andere investeringen aan. Overal verrezen enorme gebouwen. In amper enkele jaren kwamen er vierduizend winkels en kantoren bij, althans de gebouwen om die te huisvesten. Er werden ook twee grote hotels gebouwd.

‘Een van de armste steden van het land zou grote welvaart kennen’, zegt Rodney Mendonça, in het stadsbestuur verantwoordelijk voor financiën.

Plannen geschrapt

De tweede grote schok kwam in 2010. In de plannen sneuvelde één raffinaderij, maar pas in 2014 werd dat openbaar gemaakt. ‘De bevolking werd niet geïnformeerd’, zegt Luiz Fernando Guimarães, in het stadsbestuur verantwoordelijk voor economische ontwikkeling.

Overal kom je bordjes “te huur” tegen. De meeste winkels zijn gesloten.

Ook de petrochemische fabriek ging voor de bijl. En, als klap op de vuurpijl, viel de bouw van de eerste raffinaderij stil. Staatsoliebedrijf Petrobras is op zoek naar financiering om het project af te werken.

Wat wel nog vordert is de bouw van een aardgasfabriek. Die stelt 3000 mensen tewerk maar zodra de fabriek operationeel is, zullen er maar 80 mensen meer nodig zijn, zegt Guimarães.

De stad blijft verweesd achter. Grote commerciële gebouwen staan leeg. Overal kom je bordjes “te huur” tegen. De meeste winkels zijn gesloten.

Corruptie

‘Van grond voor sinaasappels heeft men grond voor witte olifanten gemaakt’, lacht Bruno Soares, die een winkel voor bouwmaterialen en huishoudtoestellen heeft in het centrum van Itaboraí.

Hij levert niet aan Comperj maar hij voelde de schok goed. ‘Onze verkoop is met 50 procent gedaald sinds eind 2014.’ Hij zit nu weer op het niveau van voor de komst van het megacomplex.

‘Itaboraí zou een grote speler worden in Latijns-Amerika dankzij het petrochemische complex maar dat is mislukt als gevolg van de corruptie.’ Het is een commentaar die men hier overal hoort. Petrobras is voortdurend in het nieuws omdat het verwikkeld is in een enorm corruptieschandaal, een van de grootste in de geschiedenis van het land. Heel wat belangrijke politici en ondernemers zijn erbij betrokken.

Hoge kosten

Voor het stadsbestuur is het een dubbele ramp. De belastinginkomsten zijn ineens fors teruggevallen terwijl de kosten blijven stijgen. Door de komst van duizenden arbeiders en het vooruitzicht van nog meer mensen investeerde de stad in gezondheidszorg, scholen en andere openbare diensten. Tweeduizend ambtenaren werden aangeworven.

Het stadsbestuur zoekt nu alternatieven. Guimarães is ervan overtuigd dat de toekomst van Itaboraí in logistiek zit. De stad bevindt zich op een kruispunt van autowegen – buiten de dichtgeslibde zone rond Rio de Janeiro – en midden in een zone vol havens, scheepswerven en andere industrieën.

De andere getroffen gemeenten in de regio voeren de druk op om op zijn minst de eerste raffinaderij af te werken.