Een chocoladekoekje van buffalowormen of een borrelhapje van mieren en sprinkhanen, we gaan er nog niet meteen van watertanden. Toch kan je ervan op aan dat over een jaar of twee insecten ook gemeengoed zullen zijn in onze supermarkten. Terwijl insecten in het Zuiden deel uitmaken van het dagelijkse menu, zijn de vleesvervangers nu ook in de westerse wereld aan een opmars bezig. Ook in België zoeken pioniers naar een doorbraak in de markt.
Als het over insecten eten gaat, is Chris Derudder een ervaringsdeskundige. In de cateringbranche is de specialiteit van Derudder duurzame en ecologische gerechten en daar horen, steeds meer, ook insecten bij. Als ontwerper en coördinator van dăuranta heeft hij al meermaals op cateringevents insectenhapjes voorgeschoteld.
Op Landelijk Brussel, het autoloze zondag-event op de derde zondag van september aan het Paleizenplein, bood hij in 2012 aan zijn standje gratis insectenhapjes aan voor wie zich eraan wilde wagen. Het enthousiasme van de fijnproevers moedigde hem aan om het jaar nadien op hetzelfde event de insectenhapjes gewoon te koop aan te bieden. Na deze prospectie van de consumentenomgeving, vindt Derudder de tijd rijp om een volgende stap te zetten en een coöperatie voor entomofagie, zoals insecten eten officieel genoemd wordt, op te richten.
De doorbraak van bugfood
In de living bij Derudder thuis maak ik de eerste vergadering mee van wat moet uitgroeien tot BEC, de Belgian Entomophagy Cooperative. De avond verloopt in het Engels, vermits er Franstalige en Nederlandstalige geïnteresseerden zijn. Zelfs de Duitse tv voor het programma “(Europees) Nieuws uit Brussel” wil de scoop niet missen. Onder de aanwezigen is er een kweker, Rafael Dupriez van Little Food, die zich toelegt op krekels en deze diertjes wil promoten in de Belgische gastronomie “omwille van zijn krokante notensmaak en zijn kreeftachtige uitzicht.”
Over kreeften gesproken. ‘Tot in de jaren dertig werd de gamba gebruikt om mee te vissen. Pas nadien begonnen top koks dit in de keuken te gebruiken. Vandaag vinden we het allemaal een lekkernij’, zegt Bart Mertens. Mertens is zaakvoerder en medeoprichter van BenSBugs, een opstartend bedrijf in Leuven voor de verwerking van insecten. Heel binnenkort hoopt het een insectenproduct op de markt te brengen, in de vorm zal een spread, een pasta, een koekje of wat dan ook.
‘In het Zuiden maken insecten deel uit van het dagelijks menu, alleen in Europa en in de VS is dat niet het geval. In Afrika, Azië of Latijns-Amerika eten ze de krekels en de wormen in de gewone bestaande vorm maar precies omwille van de psychologische weerstand die er bij ons moet overwonnen worden, moeten wij investeren in de verwerking en het presentabel maken van de diertjes,’ aldus Mertens.
Bugs in Mugs hebben al een aanbod op de markt. Het is een kleinschalig project van Olivier Botman en Gaëlle Brée, waar je producten kan bestellen maar die zelf ook hapjes verzorgen zoals tapas, wraps, pizza’s of brochetten. Een gelijkaardig aanbod vind je bij Green Kow, dat momenteel een viertal producten aanbiedt via Biofresh. Jonas Claeys van Inagro is dan weer vooral bezig met onderzoek naar het gebruik van vliegen als dierenvoer.
Insecten als bron van dierlijke eiwitten zijn duidelijk bezig aan een opmars in ons land, dat lijdt geen twijfel gezien de betrokken stakeholders op deze avond.
Een goudmijn van dierlijke eiwitten
De beweegreden van al deze mensen om zich op de entomofagie te storten, is een ecologische bezorgdheid. Met een groeiende wereldbevolking en een steeds grotere groep die wil vlees eten, moet er dringend in ons dieet ingegrepen worden. Momenteel is 70 procent van het bebouwbare land ingenomen door gewassen voor veevoer, terwijl de veeteelt zelf voor 20 procent van de broeikasgassen zorgt.
In de industrielanden schat men het percentage vegetariërs op 5 procent. Dat aandeel blijft vrij stabiel, terwijl er in de rijke landen wel een duidelijke trend is bij de vleeseters om steeds minder vlees te eten, zoals ook blijkt uit de internationale vleesatlas die onlangs door Friends of the Earth Europe werd voorgesteld. Probleem is dat de consumptie in de groeilanden stijgt, omdat ze ons westers eetpatroon kopiëren. Wereldwijd moet daarom de vleesconsumptie naar omlaag en insecten is een mooi alternatief om voor de nodige dierlijke proteïnen te zorgen.
Arnold van Huis is tropisch entomoloog van de Universiteit van Wageningen en auteur van het boek Edible Insects dat gratis kan gedownload worden. Volgens van Huis zijn er een paar miljoen soorten insecten, maar 1900 soorten worden ook effectief gegeten, er is dus een ruim assortiment. Het is ook een misvatting, volgens van Huis, dat mensen in het Zuiden insecten eten alleen maar omdat ze honger lijden. Ze eten het gewoon omdat ze het lekker vinden.
Van Huis heeft jarenlange ervaring in het Zuiden en coördineert momenteel in Nederland een project van Duurzame Productie van Insectenproteïnen. Van Huis zou het een geweldige sprong voorwaarts vinden indien de rijke landen zich zouden ontwikkelen tot insecteneters, een culturele traditie die het Zuiden overdraagt aan het rijke Westen. Het probleem momenteel, aldus van Huis, is precies dat de mensen in de ontwikkelingslanden, van zodra ze het economisch beter hebben, stoppen met insecten eten en vlees op het menu willen.
De Nederlanders zijn ons ook ver voor op het domein van de entomofagie. Venik, de Verenigde Nederlandse Insectenkwekers, is al meer dan tien jaar actief en heeft een ruim uitgebreid assortiment op de markt waarmee het ook een internationale faam heeft uitgebouwd.
Veilig voedsel?
De nieuwe trend vraagt nog wel wat aanpassing aan de bestaande wetgeving, gezien volksgezondheid en voedselzekerheid voor Europa een topprioriteit zijn. Insecten worden al langer gebruikt in petfood maar ook voor dierenvoer bieden de insecten een interessant spoor. Sinds BSE is het vanwege Europa verboden om dieren voor menselijke consumptie, te voeren met dierlijke eiwitten maar sinds 1 juni vorig jaar is het toegelaten om vis in aquacultuur te kweken met voer op basis van insecten. De toepassing is vandaag dan ook een groeiende markt.
Sinds kort heeft het FAVV, het Federaal Agentschap voor Voedselveiligheid, een lijst gepubliceerd van een tiental insecten die in België mogen gebruikt worden voor menselijke consumptie. Wie insecten wil kweken voor menselijke voeding, moet daarvoor een toestemming hebben van FAVV. Bart Mertens: ‘Momenteel zijn er nog enkele lacunes in de wet en onduidelijkheden omtrent wat precies behoort tot de bevoegdheid van het FAVV en wat door de FOD Health (die waakt over de regelgeving voor menselijke consumptie) wordt bepaald maar uiteindelijk zal dit moeten uitgeklaard worden door DG Sanco van de Europese Commissie, die gaat over gezondheid en consumenten.’