Burgers slepen overheden steeds vaker voor rechter wegens klimaatluiheid

Steeds meer burgers maken zich ongerust over het klimaat en willen hun grondrechten via de rechter beschermen.

Linh Do (CC BY 2.0)

In 2020 en 2021 zagen wereldwijd bijna 500 klimaatzaken het licht, het summum van een aanhoudende stijging in de afgelopen tien jaar. Steeds meer burgers maken zich ongerust over het klimaat en willen hun grondrechten via de rechter beschermen.

Uit cijfers blijkt dat wereldwijd steeds meer klimaatzaken voor nationale en internationale rechtbanken worden gebracht. In 2020 en 2021 waren het er bijna vijfhonderd.

De wereldwijde klimaatcrisis heeft dan ook steeds meer gevolgen voor mensen overal ter wereld, ook in Europa. Er is zelfs een trend zichtbaar in het gebruik van mensenrechtenargumenten om klimaatmaatregelen te bevorderen.

Mensenrechten inroepen

Europa is sinds 2015 de meest actieve regio wat betreft zulke klimaatrechtszaken. Bijna alle Europese landen hebben hangende klimaatzaken tegen “klimaatluie” overheden en bedrijven.

Het maandag verschenen rapport van Climate Action Network (CAN) Europe inventariseert de methodieken en tactieken van burgers die succesvol zijn gebleken in zulke klimaatzaken.

‘Nu de klimaateffecten steeds zichtbaarder en frequenter worden, wordt het verband tussen de gevolgen van klimaatverandering en mensenrechtenschendingen ook helderder’, zegt Romain Didi, beleidsdeskundige bij CAN Europe. ‘Dit rapport illustreert de natuurlijke trend om mensenrechten te gebruiken om gevaarlijke klimaatverandering te bestrijden via de rechter. Dit verband werd ook erkend in het Akkoord van Parijs en meer recent in het Klimaatpact van Glasgow’, zegt Didi.

Succesvolle aanpak

Klimaatzaken voeren steeds vaker aan dat regeringen een verplichting hebben tegenover de mensenrechten om gevaarlijke niveaus van opwarming van de aarde te vermijden, en ze worden ook steeds succesvoller.

Klimaatzaken voeren steeds vaker aan dat regeringen een verplichting hebben tegenover de mensenrechten om gevaarlijke niveaus van opwarming van de aarde te vermijden.

Morgen (woensdag 29 maart) houdt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg voor het eerst een openbare hoorzitting om te beoordelen in hoeverre Zwitserland de uitstoot van broeikasgassen strenger moet beperken om de rechten van zijn eigen bevolking te beschermen.

Het is een van de drie rechtszaken over klimaatverandering die momenteel lopen. De twee andere zaken zijn aangespannen tegen Frankrijk en tegen Portugal plus 32 andere staten.

De voorlopige beslissing om de zitting voor de grote kamer van het Hof te houden onderstreept het fundamentele belang van klimaatrechtszaken. Het arrest van het Hof zal bindend zijn voor 46 Europese staten (alle leden van de Raad van Europa).

Nog op 29 maart zal de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties stemmen over een cruciale resolutie waarin het Internationaal Gerechtshof (ICJ), het gerechtelijk orgaan van de VN in Den Haag, wordt verzocht een advies uit te brengen over de wettelijke verplichtingen van staten om hun huidige en toekomstige generaties te beschermen tegen de gevolgen van de klimaatverandering. Het advies is gevraagd door eilandnatie Vanuatu in de Grote Oceaan en wordt gesteund door 105 landen.

Hoewel dit advies niet bindend zal zijn, kan het een impuls geven aan klimaatrechtszaken op internationaal niveau.