China betaalt transcontinentale spoorlijn door Latijns-Amerika

Het project is één van de vijfendertig contracten die Brazilië en China begin deze week tekenden, voor een bedrag van in totaal 53 miljard dollar (48 miljard euro).

In het kielzog van premier Li Keqiang reizen honderdtwintig Chinese bedrijven mee. Brazilië heeft dringend behoefte aan leningen om grote infrastructuurprojecten door te voeren. China is bereid om de helft bij te dragen aan een fonds van maar liefst 50 miljard dollar (45 miljard euro).

De lijn moet over vijfduizend kilometer gaan lopen.

De spoorweg is de meest opmerkelijke in het pakket. De lijn moet over vijfduizend kilometer gaan lopen, van de haven van Açú, driehonderd kilometer boven Rio de Janeiro, naar een haven in Peru die nog geselecteerd moet worden, dwars door de vierduizend meter hoge Andes.

China hoopt dat hiermee niet alleen eigen Chinese bedrijven aan opdrachten worden geholpen, maar ook dat soja en andere grondstoffen goedkoper naar China gebracht kunnen worden.

‘Het is dwaas’, zegt Newton Rabello, een hoogleraar aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro, die aan het MIT in Chicago is opgeleid als transportexpert. ‘De barrière van de Andes en de hoge kosten maken het project vanaf het begin al niet levensvatbaar. Spoorwegen houden niet van ruig terrein. Alle lijnen in de Andes zijn gesloten, en ook de zogenaamde kogeltrein tussen Rio de Janeiro en São Paulo heeft niet gefunctioneerd vanwege de absurde kosten.’

Soja

China wil meer spoorlijnen helpen aanleggen. Vooral naar het Midwesten en Noordoosten van Brazilië, waar de soja wordt geproduceerd. Met spoorlijnen kan de soja-export een stuk goedkoper worden. Maar ook dat is te makkelijk gedacht, zegt Rabello.

‘Vroeger hebben spoorlijnen de kosten voor transport met vijfzesde verminderd. Daardoor hebben mensen nu in hun hoofd dat treinen altijd de oplossing zijn. Maar ze hebben geen idee van wat het kost. Daardoor worden er nu verschillende parallelle lijnen in Brazilië gebouwd, naar het centrum, waar de soja in opkomst is. Waar vroeger één spoorlijn was, willen ze nu drie of vier alternatieven, of zelfs meer, zoals de transcontinentale lijn. Dat is buitensporig.’

Er is veel kritiek op de asymmetrische relatie tussen beide landen.

Er is veel kritiek op de asymmetrische relatie tussen beide landen. Latijns-Amerika exporteert vooral grondstoffen. 80 procent van de Braziliaanse export bestaat uit olie en ijzererts.

Volgens premier Li is het daarom een belangrijk doel voor China dat Brazilië gaat industrialiseren.

Maar ook in de akkoorden die hij deze week tekende, was de asymmetrie te zien. Er gaat maar liefst 7 miljard dollar (6,3 miljard euro) aan nieuwe leningen naar Petrobras, de oliemaatschappij van Brazilië, in ruil voor gegarandeerde leveringen aan China. De mijnbouwreus Vale krijgt 4 miljard dollar (3,6 miljard euro) krediet, om schepen te kopen die 400.000 ton erts kunnen vervoeren.

Premier Li Keqiang brengt een bezoek aan MetrôRio, de Braziliaanse treinbouwer.

Agência Brasil Fotografias (CC BY-NC-SA 2.0)

Strategisch denken

Toch kunnen sterkere relaties goed zijn voor Brazilië, denkt Luis Afonso Lima, voorzitter van de Braziliaanse Organisatie voor Transnationale Bedrijven en Economische Globalisering. ‘Maar we moeten ons enthousiasme wel kunnen beheersen. China heeft waarschijnlijk meer te winnen dan wij. Zij zoeken grondstoffen, maar denken op de lange termijn. Ze bouwen rustig aan allianties met andere opkomende economieën. Ze hebben 4000 miljard dollar aan buitenlandse reserves om welk land dan ook te ontwikkelen.’

‘Het enthousiasme kan uitmonden in manipulatie, zoals ook met Argentinië is gebeurd.’

Brazilië daarentegen ‘zit in een noodsituatie en heeft op korte termijn financiering nodig. Brazilië is alleen maar reactief en heeft geen enkele strategie. Dat is waarom het enthousiasme me zorgen baart. Het kan uitmonden in frustratie, en erger nog, in manipulatie, zoals ook met Argentinië is gebeurd.’ En ook met Brazilië is het eerder gebeurd, dat China beloftes over investeringen uiteindelijk toch niet nakwam. Uiteindelijk kan het goed zijn, als Brazilië maar ‘langetermijnplanningen maakt, met helder gedefinieerde prioriteiten, hervormingen, en productieve investeringen. Helaas lijkt de regering de weg kwijt te zijn.’