“In uw kot blijven” is geen optie voor daklozen of mensen zonder papieren

Brussel 12 maart. Dagelijks neemt de regering drastischer maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dijken. Events worden afgelast, hogescholen en universiteiten gesloten, thuiswerken is de norm geworden, en risicogroepen zoals bewoners van woonzorgcentra worden geïsoleerd. Maar wat als risicogroepen geen eigen dak boven het hoofd hebben?

In het Belgische gezondheidsinstituut Sciensano verzamelen Dokters van de Wereld, Artsen zonder Grenzen, de Brusselse daklozenopvang Samusocial, Fedasil, medewerkers van de humanitaire hub en andere hulporganisaties voor de tweede dag op rij. Op de agenda staat één onderwerp: corona en kwetsbare doelgroepen. Er wordt gewerkt aan een strikt protocol voor preventie en aanpak.

Het werd al eerder gezegd, organisaties als Samusocial doen er alles aan om extra waakzaamheid aan de dag te leggen. Daklozen en mensen zonder papieren behoren tot de meest kwetsbare groepen en vormen daarom een specifieke doelgroep voor virussen zoals corona.

Dat bevestigt ook dokter Michel Roland, die voor Dokters van de Wereld België (DvdW) de taskforce rond het coronavirus coördineert. DvdW biedt medische zorgverstrekking voor kwetsbare groepen die uit de medische zorgboot vallen: mensen zonder papieren, mensen onderweg, daklozen, drugsgebruikers, sekswerkers. De medische hulporganisatie biedt onder meer mobiele consultaties en baat zorgantennes en zorgcentra uit.

Terwijl de wereld in lockdown gaat, buigt de organisatie zich over de urgente vraag hoe mensen te bereiken die buiten die lockdown vallen en in de marge van de samenleving zitten.

Versterkte fase 2 extra moeilijk voor daklozen

Sinds 9 maart bevindt België zich in het versterkte stadium van fase 2 van de coronabeheersing, die volgde op de ‘normale fase 2’, sinds 1 maart van kracht.

‘U begrijpt dat je niet zomaar kan zeggen: “blijf in uw kot” tegen mensen die niet eens een dak boven het hoofd hebben.’

‘Dat betekent,’ zegt Michel Roland, ‘dat er niet meer genoeg beschermingsmateriaal zoals desinfecterende gels is, dat er onvoldoende testmateriaal is, dat het net van de gezondheidszorg dichtslibt. Huisartsen haken ook af van de huisbezoeken of consultaties met verdachte patiënten. Over de maatregelen die nu moeten ingaan, bestaan algemene aanbevelingen. Voor onze doelgroepen ligt dat een pak lastiger.’

Op het moment van schrijven zit de Nationale Veiligheidsraad bijeen. Verwacht wordt dat de raad veel striktere maatregelen zal opleggen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.

‘In het kader van de volksgezondheid zou men – strikt medisch gezien – zeker sterkere maatregelen moeten nemen voor onze doelgroepen dan voor de doorsnee Belgische bevolking’, zegt Roland. ‘Maar u begrijpt dat je niet zomaar kan zeggen: “Blijf in uw kot” of “Ga naar huis” tegen mensen met ademhalingsproblemen die niet eens een dak boven het hoofd hebben.’

Verschillende contexten, verschillende uitdagingen

De hulporganisaties die actief werken rond kwetsbare doelgroepen, zijn druk aan de slag met protocollen voor de verschillende deelwerkingen. ‘We werken immers in heel verschillende contexten die elk een eigen aanpak vereisen’, zegt Roland. ‘We bereiken vijftig tot zestig mensen via onze Medibus (mobiele consultatie, red.), dagelijks melden zich ongeveer tweehonderd mensen zonder papieren en dak aan in de humanitaire hub aan de Brusselse haven. Er is het opvangcentrum voor migranten van het Brusselse burgerplatform, Porte D’Ulysse, dat plaats biedt aan 450 mensen. Enzovoort.’

De dringendste vraag vandaag is hoe mensen door te verwijzen en te vermijden dat mensen met verdachte symptomen in contact komen met anderen mensen. ‘We hebben behoefte aan huizen en ruimten waar we medische noodopvang kunnen organiseren’, zegt Roland. ‘We zullen nog samenzitten met de verschillende organisaties en gezondheidscentra zoals het Sint-Pietersziekenhuis hoe we coördineren, opvolgen en raadplegen.’

‘Ik kan u de exacte gegevens niet geven, maar we bekijken momenteel pistes op het federale en regionale niveau. We zoeken uit hoe we dakloze zorgbehoevenden die niet meer in de ziekenhuizen terechtkunnen, kunnen opvangen in collectieve ruimten waar medische permanentie wordt voorzien.’

Wie wordt nog gescreend?

Dokters van de Wereld richt zich in de eerste plaats op mensen met symptomen die verder gaan dan een gewone verkoudheid of sinusitus. ‘Bij ademhalingsproblemen gaan we preventief uit dat dit kan duiden op corona, maar dus uiteraard ook op de “gewone” griep of een verkoudheid.’

Tot nu werd nog geen coronamelding gemaakt bij kwetsbare doelgroepen in Brussel

Roland zegt dat ook zijn organisatie, net als binnen het reguliere gezondheidscircuit, niet meer àlle mensen kan opvolgen. ‘Bij iemand bij verdachte symptomen is het algemene voorschrift om na te gaan wie hem of haar geïnfecteerd heeft en om te checken voor wie hij of zij een infectiegevaar is. Vermits dat nu onmogelijk is – onze doelgroep is ook heel moeilijk om te traceren – concentreren we ons op de dokters en verpleegkundigen en alle anderen die in contact staan met zieke mensen.’ Tot nu is overigens nog geen melding gemaakt van corona bij de doelgroepen van DvdW.

De hulporganisaties roepen alvast actief de hulp in van vrijwilligers, nu dokters afhaken voor consultaties bij kwetsbare groepen. ‘Het is kwestie van medische permanentie te garanderen voor de meest kwetsbare groepen.’