Crisis doet diamanten glans verliezen in Botswana
Ephraim Nsingo en Peter Dhondt
16 maart 2009
Diamanten zijn voor altijd, maar de diamantmijnen in Botswana blijken opeens toch geen garantie te bieden voor een zorgeloze toekomst. Mijnbouwgigant Debswana, na de overheid de grootste werkgever in het land, heeft van de regering in Gaborone de toelating twee diamantmijnen voor de rest van dit jaar te sluiten. De overige mijnen van het bedrijf zouden langzamer gaan draaien tot de vraag naar diamant weer aantrekt. De mijnwerkers zijn lang niet de enigen die de gevolgen van de ingreep voelen.
Debswana is een joint venture tussen de regering van Botswana en de Zuid-Afrikaanse diamantproducent De Beers. Het bedrijf haalde in 2006 en 2007 uit vier mijnen meer dan 6 ton diamant boven, een kwart van de wereldproductie. De glanzende steentjes zijn goed voor de helft van de overheidsinkomsten en 30 procent van het bruto binnenlands product van Botswana.
Kostenbesparing
Maar eind vorig jaar verplichtte Debswana zijn werknemers vier weken vakantie te nemen om de oplopende verliezen in de dammen. Door de internationale economische crisis is de afzet van het bedrijf gekelderd. Volgens de bedrijfsleiding zijn er nog zwaardere ingrepen nodig om de crisis door te komen. Het bedrijf overwoog de investeringen terug te schroeven, mensen te ontslaan of de mijnen langer stil te leggen. Intussen heeft Debswana aangekondigd dat het de Damtshaamijn en de Orapa 2-mijn zal stilleggen tot eind dit jaar. De overige mijnen van het bedrijf gaan trager draaien.
Sommige mijnwerkers van Damtshaa en Orapa 2 zouden in de andere mijnen van Debswana terecht kunnen, maar enkele honderden werknemers zouden hun baan verliezen. Het bedrijf probeert hen te overhalen loopbaanonderbreking te nemen of met vervroegd pensioen te gaan. Debswana moet dan geen ontslagvergoeding betalen, en zou in ruil daarvoor de werknemers maandelijks een beperkt bedrag uitkeren. De mensen in loopbaanonderbreking zouden het recht hebben elders werk te zoeken tot de diamantverkoop weer aantrekt en ze opnieuw in de mijnen kunnen worden ingeschakeld. Over de regeling zijn gesprekken aan de gang tussen de bedrijfsleiding en de vakbond, de Botswana Mine Workers Union (BMWU).
Domino-effect
De sluiting brengt nog veel meer mensen in moeilijkheden. Debswana heeft prompt alle kortlopende contracten opgezegd met meer dan 1000 tijdelijke werknemers. En in de omgeving van de mijnen merken handelaars en klusjesmannen dat de mijnwerkers sinds hun gedwongen vakantie opeens hun vinger op de knip houden. “De voorbije drie maanden waren heel slecht”, klaagt Tshepo Baitsile, een verkoper van groenten, fruit en versnaperingen uit de buurt van de Letlhakanemijn. “Mijn waren rotten weg. Ik heb ze voor een deel op krediet gekocht, en ik weet niet hoe ik dat geld moet terugbetalen.”
“Het zijn niet alleen de mijnwerkers die het slachtoffer worden, iedereen rond ons wordt geraakt”, klaagt Christian Motsamai (naam gewijzigd) die in de Orapa 2-mijn werkte. De meesten van ons hadden mensen in dienst die voor het huishouden zorgden terwijl wij aan het werk waren. “Ik betaalde een oppas voor onze baby en iemand die waste en kookte. En dan waren er nog twee jongens die op mijn vee letten. Nu kan ik die allemaal niet meer betalen.”
Gouden jaren voorbij
Motsamai heeft er geen goed oog in. “Ik vraag me af of de goede dagen ooit terugkeren waarin we elke maand konden uitkijken naar ons loon. Dit is nog nooit gebeurd in de geschiedenis van onze mijn. Iedereen is radeloos, we weten niet wat er morgen gaat gebeuren, volgende week of volgende maand.”
Ook de boeren uit de dorpen rond de Letlhakanemijn maken zich zorgen. Na de oogst was er voor hen altijd tijdelijk werk in de mijn. “Het is deel uit gaan maken van ons leven”, zegt Kaone Nare uit Rakops. “Met het werk in de mijn verdien je het geld waarmee je zaden en kunstmest kan kopen. Maar nu horen we dat er geen werk meer is.”
De werkloosheid onder de mijnwerkers lijdt tot groeiende sociale spanningen. “Kleinere werkgevers zijn veel vijandiger geworden tegenover hun personeel”, zegt Nare. “Ze weten dat je nergens heen kunt als ze je ontslaan.”
Iedereen hoopt dat Debswana er snel weer bovenop komt. Het bedrijf zou immers nog dieper kunnen snijden om kosten te besparen. Voorlopig heeft Debswana aangekondigd dat het geen plannen heeft om de ziekenhuizen te sluiten die het runt in de mijnplaatsen Orapa en Jwaneng.