De groei van het degrowth debat

In de Universiteit van Barcelona namen van 26 tot 29 maart meer dan 400 wetenschappers en activisten uit veertig landen deel aan een conferentie met de titel: ‘2e conferentie over economische degrowth - voor ecologische duurzaamheid en sociale gelijkheid’.
In een wereld waar iedereen wil groeien, lijkt degrowth als roepen in de woestijn, maar het aantal deelnemers verdriedubbelde sinds 2008, toen de eerste conferentie plaats vond.

Positieve boodschap

Mede-organisator Juan-Martinez Alier: ‘De reden is niet zo ver te zoeken: achter de term economische degrowth gaat een goed gefundeerde, actuele én positieve boodschap schuil. Een daling van het Bruto Nationaal Product in het Noorden kan, mits goed georganiseerd, drie vliegen in één klap slaan: méér fysieke ruimte om te groeien in het Zuiden, het ecosysteem aarde van de ondergang redden én méér levenskwaliteit geven, ook hier en voor ons.’
Over de term degrowth en waar hij exact voor staat heerst nog discussie, maar over één zaak waren alle aanwezigen het eens: dump het groene groei denken.

Een krimpend koolstofbudget

Een voorbeeld uit de veelheid aan concrete voorstellen om die economische degrowth op een sociaal rechtvaardige en ecologisch duurzame manier te realiseren zijn de Tradable Energy Quotas (TEQs) of verhandelbare energie quota’s.
Beth Stratford van The Lean Economy Connection legt het concept uit. ‘Van zodra je tankt of elektriciteit op basis van fossiele brandstoffen koopt gaan er eenheden van je TEQ bankkaart. Het totaal aantal TEQs voor een jaar staat vast. Personen krijgen 40% van het totaalbudget voor een land, de rest is voor andere gebruikers zoals bedrijven en overheden. Iemand die zijn TEQs niet opgebruikt kan die verkopen aan iemand die er meer nodig heeft, maar het totale gebruik van het hele land staat vast.’
Met je SUV of quad rondjes in het bos rijden zal er waarschijnlijk niet meer in zitten, tenzij je ergens anders flink kunt besparen in je koolstofbudget.
Elk jaar gaat het totaal aantal TEQs naar beneden, volgens een trapniveau dat nodig is om zowel de uitdagingen van klimaatverandering als de uitputting van de olievoorraden aan te kunnen. Beth: ‘Fossiele brandstof wordt toch schaarser en duurder, maar dit systeem voorkomt dat straks enkel de rijken het zich nog kunnen permitteren.’

Kladversie

Science fiction? Niet exact. Het idee gaat al sinds 1996 mee en in 2008 deed de Britse regering een grondige evaluatie. De reactie was dat het concept zijn tijd vooruit was, maar vandaag is een nieuw, volgens Beth ‘beter en gedetailleerder’, voorstel in de maak.
Een inzage in de kladversie leerde dat namen van belangrijke afgevaardigden uit de drie grootste politieke partijen er onder staan. Ook in ons land vragen mensen zoals Professor Aviel Verbruggen om de mogelijkheid van een gelijkaardig systeem te onderzoeken.

De ene degrowth is de andere niet

Een paar wetenschappers hadden nog moeite om uit hun ivoren toren te komen. Anderen willen het eerst eens zijn over die ene grote theorie, maar deze types werden vaak tegengesproken door mensen die nu vooruit willen.
Wat in Barcelona naar voor kwam was niet één oplossing voor alle milieu, sociale en Noord-Zuid problemen, maar een veelvoud aan concrete initiatieven en empirische studies die samen vorm geven aan het groeiende degrowth debat.
Zo was er bijvoorbeeld ene Iris Borowy, historicus aan de Universiteit van Rostock, die met stevig cijfermateriaal kon aantonen dat een land waar het BNP met 35% kromp toch een continue stijging in levensverwachting en een reeks gezondheidsindicatoren wist te verwezenlijken. Cuba deed het in de jaren negentig.
Iris: ‘In Rusland ging de economische degrowth gepaard met een achteruitgang in gezondheid en een sociaal bloedbad. Rusland koos resoluut voor de privatisering van industrie, liet werkloosheid snel stijgen en snoeide uitgaven in de zorgsector drastisch.’
Cuba hield mensen aan het werk, liet organische private landbouw in de stad toe en bezuinigde niet op gezondheidszorg. Een decennium na de crisis leeft een Cubaan bijna twintig jaar langer dan een Rus (vóór de crisis was dat tien jaar langer). Ze voegt er aan toe dat ze de dictatuur in Cuba niet wil goedpraten, maar dat er wél lessen uit hun ervaring met degrowth te trekken vallen.

Nog taboe

De economische degrowth beweging is jong, maar ze komt op talrijke plaatsen van de grond. In ons land werd in 2009 een eerste poging gedaan om dit debat op te starten, met een door VODO (Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling) georganiseerde conferentie in het Europese Parlement. Daaruit bleek dat zelfs in onze civiele samenleving het woord economische degrowth nog vaak taboe is.
Sommige milieu en Noord-Zuid organisaties, maar ook CEOs zoals Axel Miller en Thomas Leysen, staan wel al open voor een constructief debat over het BNP-fetisjisme, maar sociaal verantwoorde degrowth om plaats te maken voor het milieu en het zuiden lijken meestal nog een brug te ver.
De pessimisten zeggen dat het politiek niet haalbaar is, maar de optimisten zien sommige staatshoofden al openingen naar het degrowth idee maken. De running joke op het congres was dat de wereld meer Carla Brunis nodig heeft. Sinds haar verschijning naast Sarkozy spreekt die laatste niet meer van groei in BNP maar van groei in joie de vivre.
www.degrowth.eu