De rekening van ultrabewerkt voedsel: 6500 miljard euro

Ongezond eten heeft een grote maatschappelijke kost.

Christopher Williams / Unsplash

Ultrabewerkte voeding is eten en drinken dat veel ingewikkelde industriële verwerkingen heeft ondergaan en waar veel is aan toegevoegd: suiker, vet, zout, kleur- en smaakstoffen. Denk aan kant-en-klaarmaaltijden, pizza, zoete ontbijtgranen, hartige snacks, ijs, koekjes, frisdranken en chips. Ze maken inmiddels het merendeel van het voedsel in de supermarkt uit.

Maar volgens het laatste rapport van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) komen ze ook met een grote kost voor onze volksgezondheid en economie. Zo veroorzaken ze volgens de FAO onder meer obesitas en andere niet-overdraagbare ziekten, en verlagen ze de arbeidsproductiviteit.

9400 miljard euro

Die verliezen zijn vooral groot in hoge-inkomenslanden. Het rapport, getiteld De Toestand van Voedsel en Landbouw, bestrijkt 154 landen en stelt dat onze huidige landbouw- en voedselsystemen verborgen kosten met zich meebrengen van minstens 9400 miljard euro per jaar. Dat komt overeen met bijna 10 procent van de wereldeconomie. Het overgrote deel van die kosten, zo’n 70 procent, wordt veroorzaakt door ongezonde voeding met veel vetten en suikers.

In landen met een laag inkomen zijn de verborgen kosten door armoede en ondervoeding het belangrijkst.

Dergelijke verliezen zijn vooral groot in hoge- en middeninkomenslanden. Het rapport wijst erop dat de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen toeneemt in veel landen, aangezwengeld door verstedelijking, veranderingen in levensstijl en de werkprofielen van zowel vrouwen als mannen. Ook de toenemende pendeltijden spelen een rol, waardoor gezinnen minder tijd hebben om uitgebreid te koken.

Een vijfde van de maatschappelijke kosten van ons voedselsysteem heeft te maken met de impact op het milieu. Het gaat dan vooral om de uitstoot van stikstof en broeikasgassen, het hoge waterverbruik en veranderingen in landgebruik. Dit is een probleem dat alle landen aangaat, en de omvang ervan wordt waarschijnlijk nog onderschat door beperkingen bij het verzamelen van de gegevens. In landen met een laag inkomen zijn de verborgen kosten door armoede en ondervoeding het belangrijkst.

Voedselsysteem hervormen

‘In het licht van de escalerende wereldwijde uitdagingen, zoals de beschikbaarheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid van voedsel; klimaatcrisis; de krimpende soortenrijkdom; economische vertraging; verergering van armoede; en andere overlappende crises, hangt de toekomst van onze voedselsystemen af van onze bereidheid om alle voedselproducenten, groot of klein, te waarderen, om deze maatschappelijke kosten te erkennen, en te begrijpen hoe we er allemaal aan bijdragen, en welke acties we moeten ondernemen’, zei directeur-generaal van de FAO Qu Dongyu bij de lancering van het rapport.

Hij hoopt dat beleidsmakers deze kostenberekeningen zullen gebruiken om landbouw- en voedselsystemen te transformeren. Dat kan volgens hem helpen om de klimaatcrisis, armoede, ongelijkheid en voedseltekorten aan te pakken.