Economische groei niet mogelijk zonder milieuschade, zegt Europees Milieubureau

CC0

Het Europees Milieubureau (EEB) brengt vandaag een rapport uit dat de mogelijkheid van ecovriendelijke economische groei onderuit haalt. Economische groei kan niet samengaan met duurzaamheid, stellen de onderzoekers van het EEB: er zijn altijd schadelijke gevolgen voor het milieu.

Veel landen zetten nu nochtans in op die groene groei. De voorbije tien jaar streefden de Verenigde Naties, de Europese Unie en verschillende landen naar een beleid dat inzet op de combinatie van duurzaamheid en economische groei, in de veronderstelling dat een groene economie leidt tot eindeloze economische welvaart.

In het rapport Decoupling debunked — Evidence and arguments against green growth van het Europees Milieubureau brengen zes wetenschappers een synthese van het bestaande onderzoek over de ontkoppelingshypothese.

Die hypothese streeft naar het loskoppelen van economische groei en de gevolgen op het milieu. Met andere woorden: de economie op een duurzame wijze laten groeien, zonder het milieu te beschadigen. Maar het rapport zet die hypothese nu op losse schroeven.

Zeven redenen om sceptisch te zijn

Een eerste bevinding van de onderzoekers is dat een grote, globale ontkoppeling tussen economische groei en schadelijke milieueffecten op dit moment geen realiteit is. De twee gaan vandaag altijd samen.

In bepaalde gevallen lijkt het op het eerste zicht wel mogelijk om economische groei te realiseren zonder schadelijke gevolgen voor het milieu. Maar het rapport wijst erop dat die ontkoppeling vaak tijdelijk is en weinig impact heeft. Groene groei is alleen mogelijk als ze absoluut, permanent, globaal, alomvattend en snel gerealiseerd wordt. En dat is volgens de onderzoekers tot nu toe niet het geval.

Daarnaast twijfelen de wetenschappers of een groene groei wel haalbaar is. Ze zien zeven redenen om sceptisch te zijn tegenover de wijd verspreide ontkoppelingshypothese.

Bijvoorbeeld: oude, vervuilende brandstoffen, nodig voor de stijgende economische groei, blijven nog steeds goedkoper dan duurzame alternatieven. Circulaire economie is in opgang, maar het potentieel van recyclage als grondstofleverancier voor een groeiende markt is te beperkt voor de huidige productienoden.

Ook de technologische vooruitgang is niet efficiënt genoeg, want niet-milieuvriendelijke toepassingen raken niet (volledig) vervangen door nieuwe, duurzame alternatieven.

De onderzoekers van het EEB zien zeven redenen een realisatie van groene groei niet te zien lukken

© EEB

De vermindering van milieu-impact in het thuisland is relatief, omdat ze zich verplaatst naar een ander land

Als er wel technologische vernieuwingen zijn, leiden die vaak tot nieuwe of verergerde ecologische problemen op een ander vlak. Een voorbeeld: de productie van elektrische fietsen voert de druk op de grondstoffen lithium, koper en kobalt op.

Meer doeltreffende technologieën doen de winsten voor het milieu vaak weer teniet: wie een auto heeft die minder verbruikt, is ook geneigd om die vaker te gaan gebruiken.

Doeltreffend en duurzaam produceren… en minder

Bijkomende complicatie: de verplaatsing van problemen. Absolute ontkoppeling in vroeggeïndustrialiseerde landen gebeurt alleen wanneer een bedrijf besluit om haar productie in een ander land te vestigen.

Zo verbetert de ecologische impact in het thuisland van het bedrijf, maar neemt die toe in een ander, vaak armer, land. Waar vaak ook minder strenge milieuwetten gelden. De vermindering van milieu-impact in het thuisland is dus relatief, omdat ze zich gewoon verplaatst.

‘Beleidsmakers moeten dringend meer aandacht en steun geven aan de alternatieven voor groene groei.’

Het rapport voegt als laatste argument toe dat ook de voetafdruk van de dienstensector, die de consumptiemaatschappij ondersteunt, vaak onderschat wordt.

De onderzoekers van het EBB besluiten in hun rapport: ‘Vanuit dit perspectief blijkt dat beleidsmakers dringend meer aandacht en steun moeten geven aan de ontwikkelende verscheidenheid van alternatieven voor groene groei.’

Ze pleiten voor een nieuw milieubeleid. ‘Beleidsmakers moeten accepteren dat het aanpakken van de afbraak van het milieu mogelijk betekent dat de rijkste landen onmiddellijk hun economische productie en consumptie beperken. Met andere woorden: wij bevelen aan om beleid, dat gericht is op doeltreffendheid, aan te vullen met een duurzaamheidsbeleid, waarbij de prioriteit en nadruk moeten verschuiven van die eerste naar die tweede, hoewel beide belangrijk zijn.’

“Decoupling debunked” staat voor het ontkrachten van de ontkoppelingshypothese: het loskoppelen van economische groei en de gevolgen op het milieu

© EEB