Een half miljard Afrikanen kampt met watertekort, ondanks grote ondergrondse reserves

Grondwater – dat bijna overal onder de grond bestaat, in gaten, zand en rotsen – kan in potentie honderdduizenden levens redden en een antwoord op klimaatverandering bieden, stelt het rapport van WaterAid.

European Union/ECHO/Melaku Asefa (CC BY-NC-ND 2.0)

Een half miljard mensen in Afrika is kwetsbaar voor wateronveiligheid, stelt onderzoek van de Verenigde Naties. Toch is er voldoende water, zegt een studie van WaterAid die op hetzelfde moment werd gepubliceerd: de meeste Afrikaanse landen hebben voldoende grondwaterreserves om minstens vijf jaar droogte het hoofd te bieden.

De niveaus van waterveiligheid in Afrika zijn ‘onaanvaardbaar laag’, stellen de Verenigde Naties in een rapport over de waterveiligheid in 54 landen in Afrika. De cijfers werden voorafgaand aan Wereldwaterdag (22 maart) in Nairobi gepresenteerd. Het streven van deze landen naar inclusieve groei, klimaatbestendigheid en stabiliteit is daardoor in gevaar.

Een groot deel van de bevolking van het continent blijft verstoken van veilig drinkwater en elementaire sanitaire voorzieningen.

Een groot deel van de bevolking van het continent blijft verstoken van veilig drinkwater en elementaire sanitaire voorzieningen, en slechts 29 van de 54 Afrikaanse landen hebben de afgelopen jaren vooruitgang geboekt, aldus het rapport door de VN-universiteit (UNU-INWEH).

Het rapport is een samenvatting van een voorlopige beoordeling van de waterveiligheid op het continent, aan de hand van tien indicatoren. Er werd onder meer gekeken naar toegang tot drinkwater, toegang tot sanitaire voorzieningen, waterinfrastructuur, waterkwaliteit, efficiëntie van watergebruik en risico’s op waterrampen. Hieruit blijkt dat ongeveer 500 miljoen mensen verspreid over 19 landen op het continent waterstress hebben.

Slecht voorteken

Geen enkel land of subregio haalt het hoogste niveau van waterveiligheid; slechts 13 van de 54 landen hebben de afgelopen vijf jaar een bescheiden niveau van waterzekerheid bereikt. Egypte, Botswana, Gabon, Mauritius en Tunesië zijn momenteel de meest waterzekere landen in Afrika, terwijl Somalië, Tsjaad en Niger het meest met wateronzekerheid kampen.

Op dit moment sterven elk uur 115 mensen aan aandoeningen die verband houden met vervuild water, slechte sanitaire voorzieningen of hygiëne.

Het rapport bekritiseert de ondermaatse prestaties op kritieke indicatoren en noemt deze een slecht voorteken voor de gezondheid en welvaart in Afrika. Op dit moment sterven elk uur 115 mensen aan aandoeningen die verband houden met vervuild water, slechte sanitaire voorzieningen of hygiëne.

Ook waarschuwt het rapport voor het ontbreken van bruikbare data. Welk percentage van de Afrikaanse bevolking tegen 2030 toegang zal hebben tot veilig beheerde drinkwaterdiensten of veilig beheerde sanitaire voorzieningen, is bijvoorbeeld een grote onbekende. Dat terwijl volgens de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s), dit beide 100 procent moet worden.

Grondwater

De beschikbaarheid van water is recentelijk al afgenomen in West-, Centraal- en Zuid-Afrika als gevolg van bevolkingsgroei, aldus het VN-rapport. De watercrisis kan verder escaleren door verstedelijking, klimaatstress, slecht bestuur en concurrentie tussen belangrijke sectoren als de landbouw.

Maar volgens onderzoek van WaterAid en de British Geological Survey (BGS) is een oplossing voor de waterschaarste al voorhanden: de meeste landen op het Afrikaanse continent beschikken over voldoende grondwater om minstens vijf jaar droogte te overleven.

De meeste landen op het Afrikaanse continent beschikken over voldoende grondwater om minstens vijf jaar droogte te overleven.

Grondwater – dat bijna overal onder de grond bestaat, in gaten, zand en rotsen – kan in potentie honderdduizenden levens redden en een antwoord op klimaatverandering bieden, stelt het rapport. Maar door onbenutte of slecht beheerde hulpbronnen en enorme onder-investering in diensten die het water uit de grond kunnen halen, komt het water niet bij de miljoenen mensen terecht die het nodig hebben.

130 liter per dag

Elk Afrikaans land ten zuiden van de Sahara zou 130 liter drinkwater per inwoner per dag uit grondwater kunnen leveren, zonder de gemiddelde aanvulling van het water op de lange termijn te overschrijden. Dit betekent dat grondwater jarenlang een buffer kan vormen tegen klimaatverandering, zelfs als regen uitblijft.

Tim Wainwright, directeur van WaterAid: ‘Er liggen enorme watervoorraden onder onze voeten, elk jaar aangevuld door regenval en ander oppervlaktewater. Maar mensen hebben er geen toegang toe omdat de diensten chronisch ondergefinancierd zijn. Door grondwater aan te boren zouden miljoenen mensen toegang hebben tot veilig, schoon water, ongeacht wat de klimaatcrisis brengt.’

Het zou gemeenschappen kunnen helpen omgaan met klimaateffecten zoals droogte en onregelmatige regenval, maar er ook voor zorgen dat veilig water voor iedereen beschikbaar is, ook in scholen en ziekenhuizen, aldus het rapport.

‘Onze bevindingen ontkrachten de mythe dat Afrika geen water meer heeft.’

‘Onze bevindingen ontkrachten de mythe dat Afrika geen water meer heeft’, zegt Wainwright. ‘Des te groter is de tragedie dat miljoenen mensen op het continent niet genoeg schoon water hebben.’

Om het grote potentieel van grondwater te ontsluiten, zijn investeringen in expertise nodig om grondwater in kaart te brengen, duurzame putten te boren en manieren te vinden om watervoorraden en -diensten te onderhouden en te beheren, stellen de organisaties.