Over bouwstenen en blokkages
Een kerstboom zonder ballen in Cancún
De nervositeit neemt merkbaar toe in het Moon Palace hotel. Tussen vandaag en morgen moeten de knopen doorgehakt worden. Een aantal aangekondigde persconferenties zijn afgelast, “omdat de onderhandelingen volop bezig zijn.” Iedereen is het er over eens dat het proces in een goede sfeer verloopt en erkent de inspanningen van Mexico om Cancún tot een goed einde te brengen. Hoewel het spannend blijft.
Een aantal knopen moeten doorgehakt worden door de politieke verantwoordelijken, de ministers die inmiddels gearriveerd zijn. De knelpunten liggen in de verschillende “building blocks”, of bouwstenen voor het zo gewenste globale bindende akkoord dat in Bali drie jaar geleden is afgesproken.
De bouwstenen
Voor het reduceren van de emissies moeten de beloftes van Kopenhagen vastgelegd worden in een legaal bindend kader. Vooral de VS maakt daar een probleem van. Bovendien moeten de toezeggingen van die reducties naar omhoog. De landen, vooral de grote economieën, moeten hun ambities om te reduceren optrekken. Dat lijkt enigszins te lukken. UNEP heeft in een nieuw rapport nog eens gewezen op de zogenaamde Gigaton-gap, de 4 tot 7 gigaton CO2 emissies die er te veel zullen uitgestoten worden, als we een poging willen doen de opwarming in te perken tot 2°C. Tot ongenoegen van velen is de notie om bij die 2°C ook 1,5°C te vermelden (de vraag van de Kleine Eilandstaten), gesneuveld. Ook het IPCC gegeven dat we tegen 2020 een reductie van 25 tot 40 procent zouden moeten realiseren, wordt niet meer meegenomen.
Op vlak van adaptatie draait de bespreking rond de samenstelling van het Adaptatie Committee dat de rijke landen hier in Cancún moeten gestalte geven. De druk van buitenaf is groot: watersnood in Venezuela en in Colombia en de voorbije overstromingen in Pakistan maken dit thema heel concreet. Verwacht wordt dat hier de structuur van dit committee vorm krijgt. Intussen worden er in de marge afzonderlijke initiatieven gelanceerd om aan die adaptatie te werken, zoals gisteren een programma van de Wereldbank met de Caraïben en de Kleine Eilandstaten.
Ook over REDD+ , een mechanisme om ontbossing tegen te gaan, zal er wellicht een overeenkomst afgerond worden. Zo’n mechanisme is belangrijk want 20 procent van de emissies is afkomstig van de bossen. Het voorstel dat op tafel ligt houdt volgens verschillende ngo’s en landen uit het Zuiden onvoldoende rekening met de rechten van de inheemsen, de woudbewoners en de biodiversiteit. Op dit ogenblik is dit enkel in een appendix achteraan meegenomen en maakt geen integraal deel uit van de tekst. Er wordt ook gevreesd voor al te veel hiaten in het verifiëren en monitoren van die bossen, zodat er uiteindelijk veel te veel CO2 kredieten op de markt zullen komen, afkomstig uit de bossen. Daardoor wordt er uiteindelijk niets gereduceerd maar worden de bossen een wingewest.
De besprekingen over financiering lijken de goede kant op te gaan. De zogenaamde Fast Start Financing (2010 – 2012) is geconcretiseerd, en ook voor het Globale Klimaatfonds zullen er verdere concrete afspraken gemaakt worden. Landen uit het Zuiden geven wel te verstaan dat het niet gaat om “bedelaars die met het handje open staan” maar om groepen die in hun overleven bedreigd worden door een probleem dat ze zelf niet gecreëerd hebben.
Een kerstboom zonder ballen
We moeten komen tot een “fair, ambitieus en bindend akkoord”, heette het een jaar geleden. Dat is in Kopenhagen niet gelukt en uit wat hier voorligt, blijkt hoe complex het allemaal is en hoeveel verschillende meningen er zijn. Het lijkt erop dat de voorzitters van de twee grote werkgroepen hier (de Werkgroep Kyotoprotocol en de Werkgroep Lange Termijn Actie) de formuleringen in de teksten geredigeerd hebben met de laagste gemene deler in de hoop toch een gezamenlijke basis te vinden.
Wat men hier wil doen is het kapitalisme genezen, niet de planeet, aldus de Boliviaanse president Evo Morales.
In die oefening van het schrappen, is ook de formulering “just transition”, een eerlijke transitie, waar het Internationaal Vakverbond de afgelopen jaren heel erg voor geijverd heeft, gesneuveld. Die formulering stond in de onderhandelingstekst van Kopenhagen en overleefde ook de tussentijdse bijeenkomsten van Bonn en Tianjin. Het argument om het te schrappen: ‘Als iedereen komt aandragen met zijn gevoeligheden, krijgen we een kerstboom die bezwijkt onder de bollen.’ Europa heeft intussen wel gevraagd om dit begrip er terug in te brengen, en kreeg daarvoor ook de steun van de VS, Noorwegen en Gambia als voorzitter van de Afrikaanse landen. Afwachten of het vrijdag nacht opnieuw komt opdagen.
De blokkages
Vorig jaar in Kopenhagen spitste de eindspurt zich toe op de twee groten: China en de VS. China lijkt op deze conferentie zeer positief mee te werken en toont ten volle wat het allemaal doet. De VS nemen een zeer zwakke, eerder remmende houding aan. Al was vooraf duidelijk dat ze niet veel kunnen toezeggen, gezien de situatie in eigen land, toch schijnen ze hier vooruitgang te willen tegenhouden door heel veeleisend te zijn tegenover de ontwikkelingslanden bijvoorbeeld op het vlak van transparantie. Ook is het helemaal niet duidelijk of de beloofde 17 procent reductie die ze vorig jaar toezegden, willen bekrachtigen. Naar verluidt zouden ze zelfs willen terugkomen op een aantal afspraken die in Bali zijn gemaakt. De VS lijken wel geld te willen uittrekken voor het Zuiden, maar lijken vooral niet te willen spreken over het inperken van eigen emissies. Vele jongeren uit de VS die hier aanwezig zijn als NGO voelen zich ongemakkelijk bij de houding van hun land en stomen zich klaar om het roer over te nemen in volgende conferenties.
Canada sluit zich aan bij de houding van de VS, en ligt hier vooral onder vuur omwille van de oliewinning uit teerzanden, een erg dure, erg gecontesteerde en erg milieuonvriendelijke technologie. Het land heeft ook geen klimaatplan, geen enkele strategie of adaptatieplan. ‘De Canadese regering brengt hiermee onze gezondheid, onze economie en ons milieu in gevaar’, vinden Canadese ngo’s hier in Cancún.
Een andere dwarsligger is Japan, die niet willen weten van een volgende Kyotoperiode en ook dwars liggen bij de besprekingen over het Adaptatie Committee. Volgens sommigen heeft Japan het bijzonder moeilijk om de concurrentie met China aan te gaan, gezien heel veel Japanse technologie het land verlaten heeft en in China is gaan investeren.
En dan is er Bolivia. Evo Morales is hier toegekomen en zal, net als in Kopenhagen, straks spreken in een meeting met “het volk” in Cancún zelf. Men is bezorgd over de houding van Bolivia, dat gisteren gedurende vijf minuten de onderhandelingen verliet. In de persconferentie herhaalde Morales dat wat hier besproken wordt geen oplossing is voor het probleem maar enkel een korte pleister voor de crisis van het kapitalisme. ‘Wat men hier wil doen is het kapitalisme genezen, niet de planeet’. Een aantal landen uit het Zuiden erkennen die inhoudelijke claim, maar willen alleszins de VN-onderhandelingen niet afbreken. Op de vragen uit de zaal over de positie van Bolivia in de onderhandelingen, gaf Morales geen antwoord.
Het worden best nog spannende uren in het Moon Palace.