Een zomer zonder hommels

Het aantal insecten in Vlaanderen boert al jaren flink achteruit: in de laatste vijftig jaar is zowat de helft van onze insecten verdwenen. De verliezen blijven aanhouden met zo’n 1 procent per jaar. 

Natuurpunt organiseert daarom elk jaar de Insectenzomer, waarbij iedereen wordt gevraagd om insecten te fotograferen met de app Obsidentify. 

Deze zomer deden 38.586 mensen mee, goed voor meer dan 1.500.000 waarnemingen. Een succes, maar de resultaten van de campagne zijn verontrustend, zegt Wim Veraghtert van Natuurpunt. 

‘Zelfs zonder te tellen was het al duidelijk dat er deze zomer amper hommels te zien waren’, zegt Veraghtert. ‘En dan gaat er een alarm af. Want als zelfs de meest algemene soorten verdwijnen, dan is de basiskwaliteit van onze natuur er slecht aan toe. Ook voor vlinders, libellen en zweefvliegen lagen de aantallen ver onder het gemiddelde.’ 

Steenhommel

Vooral de afwezigheid van de steenhommel viel deze zomer op; de soort zakte in de insectenranking van plaats 9 naar 118, met meer dan 70 procent minder waarnemingen dan vorig jaar. 

De algemene akkerhommel bleef weliswaar in de top 10, maar ook daar lag het aantal meldingen ongeveer de helft lager dan vorig jaar. Die terugval in algemene hommelaantallen kan leiden tot een minder goede bestuiving van planten. Zo leert een recente studie in Nature dat de oogst van appels en bessen nu al lijdt onder het tekort aan bestuivers.

Successoorten

Niet voor alle soorten is de toestand even desastreus. Bij de zweefvliegen scoren een handvol soorten waarvan de larven in mest of vuil water leven, wél goed: zij waren deze zomer misschien wel de talrijkste bestuivers. 

‘Insectenpopulaties lijden al vele jaren onder het verlies en de versnippering van hun leefgebied, de overdaad aan stikstof en de alomtegenwoordigheid van pesticiden in ons landschap.’

Ook de aantallen graafwespen en langpootmuggen leken mee te vallen. En enkele soorten profiteerden van de combinatie van vochtige maanden met mooi weer in augustus om zich succesvol voort te planten, zoals het landkaartje (een dagvlinder) en het stro-uiltje (een nachtvlinder).

Bovendien zien we ook een verdere toename van exotische insecten. Maar dat is in de meeste gevallen geen goed nieuws. 

Impact van het weer

Extreme weer zoals langdurige droogtes in de afgelopen vijf jaar vormt een van de oorzaken. Ondanks de regen was het dit jaar nog erger: blijkbaar is te veel regen ook nefast. De onvoorspelbare opeenvolging van extremen maakt het voor veel van onze soorten erg moeilijk. Al mogen we voor de verklaring zeker niet enkel naar het weer en de klimaatverandering kijken. 

‘Insectenpopulaties lijden al vele jaren onder het verlies en de versnippering van hun leefgebied, de overdaad aan stikstof en de alomtegenwoordigheid van pesticiden in ons landschap’, zegt Veraghtert. ‘En dat is slecht nieuws, want insecten zijn levensbelangrijk voor de bestuiving van gewassen, als voedsel voor andere dieren en om afval op te ruimen.’

Hij besluit: ‘De oplossing om de negatieve trend te keren is een sterker natuurnetwerk en een betere natuur- en milieukwaliteit. Daar zet Natuurpunt vol op in. We breiden de natuurgebieden uit, verbinden ze met elkaar en beheren ze om de natuurwaarden en de soortenrijkdom te verhogen. Al kan iedereen een handje helpen, bijvoorbeeld door inheemse planten in de tuin te zetten of meer bloemen te laten bloeien in je gazon.’