Erfrecht vrouwen heet hangijzer in Marokko

Fatima Ait Ouassi, lid van de ‘20 Februari-beweging’ die strijdt voor gelijke rechten, zegt dat “gelijk delen van een erfenis tussen mannen en vrouwen nu een noodzakelijkheid is.” De 20 Februari-beweging ontstond in 2011 tijdens de Arabische Lente. De beweging voerde succesvol campagne voor een nieuwe grondwet, die in juli van dat jaar in een referendum werd goedgekeurd. De nieuwe grondwet bepaalt dat mannen en vrouwen gelijke rechten moeten krijgen.

Het islamistische kabinet dat na verkiezingen in november 2011 aan de macht kwam, telt echter slechts twee vrouwen. Na een herschikking in oktober 2013 werden er zes vrouwen aangesteld onder 39 ministers.

Marokko is nog ver verwijderd van gendergelijkheid in de politiek, maar niets staat de regering in de weg om de grondwet te volgen als het gaat om erfrecht, zegt Ait Ouassi. “We leven niet meer in de oude Arabische samenleving waarin de islam ontstond en waar vrouwen onder toezicht van mannen leefden. Vrouwen werken tegenwoordig en dragen volledig bij aan de inkomsten van het gezin, net als mannen. Het is onbegrijpelijk dat er onbillijke wetten worden toegepast als het gaat om de verdeling van de familie-erfenis.”

Volgens Driss Lachgar, algemeen secretaris van de Socialistische Unie van Volkskrachten (USFP), is in steden 19,3 procent van de Marokkaanse vrouwen, en in dorpen 12,3 procent, de belangrijkste kostwinner voor het gezin.

Strikte toepassing van de islamitische wetgeving, zou betekenen dat vrouwen maar de helft krijgen van wat een man erft als een van de ouders overlijdt. Als een echtgenoot overlijdt, heeft de vrouw slechts recht op een achtste van de erfenis “terwijl vrouwen zelfs meer werken dan de mannen”, zeg Samir El Harrouf, lid van de Verenigde Socialistische Partij (PSU).

Doodsbedreigingen

Extremisten zijn zo fel tegen gelijke rechten dat ze dreigen voorstanders van wetswijziging te vermoorden. In februari werd de islamist sjeik Abou Naim veroordeeld tot een een maand voorwaardelijke gevangenisstraf en een boete van 50 euro voor een fatwa waarin hij opriep Driss Lachgar en andere linkse activisten te vermoorden. Abou Naim deed zijn uitspraken in een video die hij op YouTube plaatste. In die video noemde hij de vrouwelijke leden van de Socialistische Partij “hoeren” en de modernistische schrijver Ahmed Assid een “varken.”

Religieuze conservatieven zien het oude erfrecht als een letterlijke toepassing van de “goddelijke wet” die is vastgelegd in de heilige islamitische geschriften. Maar de religieuze teksten kunnen ook anders worden opgevat, zegt El Harrouf. “Ik heb de islamitische jurisprudentie bestudeerd en op grond daarvan kan ik zeggen dat het hier eenvoudig gaat om een foute interpretatie van de tekst.”

Hij stelt dat de koran alleen het minimale deel voorschrijft dat vrouwen moeten ontvangen. Niets in de koran wijst erop dat vrouwen niet meer dan dat minimale deel mogen ontvangen. Nieuwe studies op het gebied van jurisprudentie laten volgens El Harrouf zien dat het noodzakelijk is “in de religieuze teksten onderscheid te maken tussen wat bestendig is en wat verandert.”

“Bestendig zijn zaken van geloof en aanbidding. Andere verplichtingen kunnen veranderen op grond van de sociale en historische context, en afhangen van de specifieke omstandigheden in verschillende samenlevingen en hun historische ontwikkelingsfase.”

Polygamie

Marokko ratificeerde het Verdrag inzake de Eliminatie van Vrouwendiscriminatie in 1993. In 2005 werd een nieuw familiereglement aangenomen, gericht op gelijkheid. In dat reglement is polygamie verboden, behalve als het wordt goedgekeurd door een bevoegde rechtbank. Ook is voor polygamie de goedkeuring nodig van de eerste vrouw.

Deze wet wordt echter omzeild door te trouwen zonder officiële papieren. Als de nieuwe vrouw zwanger is, is de rechtbank verplicht een huwelijk goed te keuren, omdat de burgerrechten van het kind dan meespelen. Modernisten willen daarom dat polygamie op elke manier verboden wordt per wet.

De islamisten die nu de regering leiden en destijds in de oppositie zaten, waren tegen de wet en noemden die een “aansporing tot prostitutie.” In het huidige debat zijn de ook de islamisten verdeeld. De Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (PJD), die de regering leidt, noemt de oproepen tot gelijkheid “buitenlandse druk om de identiteit van het land te veranderen”. Aan de andere kant zei Mostafa El Moutassim, leider van de islamitische partij Alternatieve Beschaving, op zijn Facebookpagina open te staan voor een discussie over revisie van de erfrechtwetgeving.