EU zet deur op een kier voor “loss and damage” als China mee betaalt

Luchtbeeld van de catastrofale overstromingen in Pakistan afgelopen zomer.

Ali Hyder Junejo (CC BY 2.0)

“Loss and damage”, hulp voor landen die ernstig getroffen worden door de gevolgen van de klimaatverandering, is een van de grootste splijtzwammen op de klimaattop in Egypte. Maar uitspraken van EU-commissaris Frans Timmermans tonen nu toch dat er ruimte is voor een compromis.

EU-commissaris Frans Timmermans: ‘We staan open voor zo’n mechanisme, maar onder bepaalde voorwaarden, en daarover moeten we nog praten.’

‘We willen bruggenbouwers zijn’, liet Timmermans woensdag optekenen. ‘We staan open voor zo’n mechanisme, maar onder bepaalde voorwaarden, en daarover moeten we nog praten.’

Een groep van 134 ontwikkelingslanden, de G77, en China, oefent druk uit voor zo’n mechanisme. Maar rijke landen hebben de voorkeur voor een waaier van aparte steunmaatregelen. De EU ziet het plan van één centrale faciliteit maar als een van de vele opties, en vindt dat de beslissing pas op de volgende klimaattop kan vallen.

Bestaande en nieuwe instrumenten, van schuldvermindering tot een winstbelasting op olie en gas, kunnen deel vormen van de oplossing, zegt Brussel. En veel van die maatregelen vallen buiten het proces van de VN-klimaattop.

Historische verantwoordelijkheid

Hoe dan ook moet de groep van de landen die bijdragen aan zo’n mechanisme breder bekeken worden dan de lijst die in de jaren 1990 door het VN-klimaatagentschap als “ontwikkeld” werden beschreven, zegt Timmermans.

‘Ik denk dat iedereen in dit systeem gebracht moet worden op de basis van waar ze vandaag staan. China is een van de grootste economieën op de planeet, en heeft heel wat financiële kracht. Waarom zouden zij niet mee verantwoordelijk zijn voor loss and damage?’

Vorige week leek ook de eerste minister van Antigua en Barbuda dat idee toegedaan. ‘We weten allemaal dat India en China grote vervuilers zijn en dat vervuilers moeten betalen’, zei Gaston Browne. ‘Ik denk dat er geen vrijkaarten zijn, voor eender welk land.’

Later voegde hij daaraan toe dat er een ‘gedifferentieerde inschatting’ moet komen die rekening houdt met historische uitstoot.

China

De Chinese klimaatgezant Xie Zhenhua zei vorige week op een persconferentie dat Beijing al vrijwillige bijdragen heeft gedaan via zuid-zuidsamenwerking, en niet verplicht kon worden om meer te doen.

De positie van de ontwikkelingslanden blijft onveranderd. In een gedetailleerd voorstel dat ze dinsdag op tafel legden, pleitte de G77 voor een commissie die de werking van het mechanisme uit kan werken, voor goedkeuring op de volgende klimaattop.

De veranderde houding van de EU zet nu het spotlicht op de Verenigde Staten, die zich tot nog toe hebben verzet tegen zo’n nieuw mechanisme.

De veranderde houding van de EU zet nu het spotlicht op de Verenigde Staten, die zich tot nog toe hebben verzet tegen zo’n nieuw mechanisme.

‘Dat gaat gewoon niet gebeuren’, zei de Amerikaanse gezant John Kerry zaterdag nog. Kerry maakt zich vooral zorgen over aansprakelijkheid voor rijke landen als ze zich bereid tonen een schadevergoeding te betalen. In volgende interviews hanteerde hij een zachtere toon, maar hij bleef erg vaag over een mogelijk compromis.

Nood aan snelheid

Een van de belangrijkste argumenten tegen een nieuwe faciliteit is dat het te lang zou duren vooraleer er effectief geld stroomt naar wie het nodig heeft.

Ontwikkelingslanden hebben eerder gesteld dat het nieuwe fonds gemodelleerd zou moeten worden naar het voorbeeld van het Green Climate Fund (GCF), dat in 2010 is opgericht. Maar het kostte vijf jaar voor dat fonds de eerste projecten goedkeurde.

De EU voert aan dat bestaande en nieuwe financiële instrumenten - buiten het VN-klimaatproces - het geld sneller kunnen krijgen op de plaatsen waar dat nodig is. Timmermans kondigde gisteren aan dat de EU 60 miljoen euro heeft voorzien voor “loss and damage” via haar Global Gateway-programma. Dat geld gaat onder meer naar vroege waarschuwingssystemen, klimaat- en risicofinanciering en verzekeringsmechanismen.

Er wordt ook gedacht aan nieuwe fondsen onder de koepel van de Wereldbank of het GCF, een winstbelasting voor olie en gas en hervormingen van het financiële systeem.

Vooruitgang stoppen

Maar de Alliantie van Kleine Eilandstaten (Aosis) is tot nog toe niet onder de indruk van dergelijke voorstellen. In een verklaring zegt de groep ‘ernstig bezorgd’ te zijn over het gebrek aan vooruitgang rond loss and damage.

Molwyn Joseph, milieuminister van Antigua en Barbuda en voorzitter van Aosis, zei eerder dat landen als Groot-Brittannië en Nieuw-Zeeland zich bereid hadden getoond om hun nek uit te steken.

‘Maar sommige ontwikkelingslanden blijven uit alle macht proberen om de vooruitgang te stoppen, en erger nog: kleine eilandstaten te ondermijnen’, zei hij.

Na ministeriële onderhandelingen op woensdagnamiddag zouden ontwikkelingslanden volgens een bron dicht bij de onderhandelingen bereid zijn tot een compromis, op voorwaarde dat er volgend jaar een beslissing genomen kan worden op de COP28.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News.