Er komt geen Europese regelgeving om voedselspeculatie in te perken, dat hebben de Europese ministers van Financiën vrijdag beslist. Voedselspeculatie is een belangrijke oorzaak van wisselende voedselprijzen die op hun beurt tot voedselcrisissen kunnen leiden.
“In ontwikkelingslanden waar mensen 80 procent van hun inkomen aan voedsel spenderen kunnen plotse prijsstijgingen een voedselcrisis veroorzaken”, zegt Jan Van de Poel van 11.11.11. In een rapport dat eerder de,ze week verscheen, klaagden verschillende Belgische NGO’s waaronder 11.11.11 en Oxfam-Solidariteit, nog de rol van Belgische banken in de voedselspeculatie aan. Samen beleggen ze voor minstens 3,7 miljard euro in grondstofderivaten.
Crisis
Als gevolg van de financiële crisis in 2007-2008 en nogmaals in 2010-2011 weken beleggers massaal uit naar grondstoffenmarkten omdat de winstmarges daar beduidend hoger lagen. Torenhoge voedselprijzen en bijhorende crisissen in ontwikkelingslanden waren het resultaat. De spanning die door de hoge voedselprijzen veroorzaakt werd, lag mee aan de basis van onder andere de volksopstanden in de verschillende Arabische landen.
De G8 beloofde er werk van te maken en ook de Europese Commissie lanceerde een voorstel om de macht van de grote spelers op de financiële markten zoals banken en grondstoffenhandelaars in te perken. In het kader van de MiFID II-richtlijn die de werking van de financiële markten moet verbeteren, stelde Europees Commissaris voor Interne Markt en Diensten Michel Barnier voor om positielimieten op grondstof gerelateerde producten in te stellen. Grote spelers zouden zo maar een beperkte hoeveelheid financiële producten van een grondstof kunnen aankopen waardoor hun invloed op de prijs beperkt zou blijven.
Lobby
Zo ver kwam het dus niet. Vooral het Verenigd Koninkrijk maar ook Duitsland en Nederland wilden geen positielimieten opgelegd krijgen van Europa. Na een onderhandelingsproces van dik anderhalf jaar slaagden ze erin het voorstel van de Europese Commissie af te zwakken.
Kenneth Haar van de Corporate Europe Observatory (CEO), een NGO die de Europese bedrijfslobby monitort, reageert teleurgesteld: “De MiFID II-richtlijn is langzaam maar zeker volledig uitgehold. Zonder positielimieten op Europees niveau zullen grondstofderivaten gewoon verhandeld worden in de landen met de zwakste wetgeving. Zo creëer je een race to the bottom en wordt voedselspeculatie aanpakken bij voorbaat onmogelijk.”
“Slechts 16 procent van wat verhandeld wordt de grondstofmarkten is effectief gelinkt aan grondstoffen. Al de rest is gokken op prijsstijgingen of -dalingen”, zegt Haar. “Toch hebben de bankenlobby en grote grondstofhandelaars hun visie kunnen doordrukken. Dit vertaalde zich op politiek niveau in een campagne tegen positielimieten geleid door landen met een grote bankenlobby, het VK voorop. De Londonse City is immers de grootste grondstoffenmarkt van Europa.”
Politieke wil
België was eerder voorstander van een Europese aanpak. Het voornemen om voedselspeculatie aan tegen te gaan staat zelfs ingeschreven in het regeerakkoord. Toch wou men op het kabinet van minister van Financiën Geens (CD&V) niet veel kwijt over het Belgisch standpunt hieromtrent. “Het is positief dat er een beslissing uit de bus is gekomen. Wij willen ons blijven engageren in Europees verband”, klonk het bij monde van woordvoerster Davine Dujardin.
“Een gebrek aan politiek engagement”, vindt Van de Poel. “Er lag een sterke resolutie klaar maar deze werd afgezwakt door CD&V en door politieke spelletjes werd ze uiteindelijk zelfs niet gestemd. Om voedselspeculatie echt aan te pakken rekenen we op meer politieke wil.”
Ook Europarlementslid voor Groen Bart Staes hekelt het gebrek aan politieke wil: “Als we zeggen dat honger in de wereld vooral een politiek probleem is, in plaats van een productieprobleem, zoals de chemische agrolobby ons wil doen geloven, dan gaat het dus over dit soort technische, politieke kwesties.” Staes hoopt wel nog wat te kunnen bijsturen vanuit het Europees Parlement. Dat moet immers nog tot een overeenkomst komen met de Europese Raad over de finale tekst. Hij pleit onder andere voor een strengere rol voor de EMSA, de nieuwe Europese toezichthouder op de financiële markten. Een definitieve richtlijn wordt pas verwacht in maart 2014.