Europa verwijdert recordaantal oude dammen en laat rivieren weer stromen

De Ritakoskidam in Finland in 2022. Ondertussen is ze afgebroken en kan de rivier weer haar vrije loop gaan.

Simo Räsänen / Wikimedia (CC BY-SA 4.0)

In totaal werden in 2023 487 dammen in vijftien Europese landen weggehaald waardoor 4300 kilometer aan rivieren terug met elkaar aansluiten. Dat geeft een boost aan het herstel van ecosystemen, stelt Dam Removal Europe in het rapport.

‘Het is niet alleen essentieel voor trekvissen zoals zalmen, steuren en palingen, maar natuurherstel is ook van belang voor de klimaatbestendigheid’, reageert Bas Roels van de Nederlandse afdeling van het Wereldnatuurfonds (WWF), een van de mede-initiatiefnemers van het rapport.

Rivierherstel

Kampioen dammen weghalen is Frankrijk, gevolgd door Spanje, Zweden en Denemarken.

‘Het is geweldig om te zien dat er steeds meer steun is voor het belang van rivierherstel’, zegt Herman Wanningen, directeur van de World Fish Migration Foundation, een van de oprichters van Dam Removal Europe. ‘Van Frankrijk tot Finland investeren bewoners, bedrijven en landen in het verwijderen van verouderde en steeds riskantere barrières om de gezondheid van rivieren voor mens en natuur te verbeteren.’

Vandaag zijn er nog steeds ongeveer 1,2 miljoen barrières in de Europese rivieren.

Sommige van die dammen, met name de laagwaterdammen, zijn geïdentificeerd als potentiële “verdrinkingsmachines”, vanwege de vorming van onontkoombaar sterke stromingen, stellen de auteurs van het rapport. ‘Ze vormen een risico voor zwemmers, kajakkers en andere mensen die de rivier ter ontspanning opzoeken.’

De 36 m hoge ‘barrage de Vezins’ in Isigny-le-Buat (Normandië, Frankrijk) in 2009. De dam werd verwijderd in 2020. Le barrage de Vezins.

Ikmo-ned / Wikimedia (CC BY-SA 3.0)

Dambreuk

Daarnaast is er door de klimaatverandering ook de toegenomen dreiging van extreem weer zoals stormen en overstromingen, die het gevaar vergroten dat dammen of barrières breken. In 2023 waren er zulke incidenten door hevige regenval in Noorwegen, Slovenië en Noord-Ierland.

‘Verouderde barrières vormen een groeiend risico omdat ze gebouwd zijn voor heel andere klimatologische omstandigheden’, zegt Wanningen. ‘Het is tijd om opnieuw na te denken over de manier waarop we onze rivieren beheren door alle verouderde barrières te verwijderen en zo veel mogelijk rivieren vrij te laten stromen.’

Ook dit jaar staan er projecten op de agenda: Kroatië start deze maand met het verwijderen van acht dammen, waaronder delen van oude molens en overblijfselen van oudere infrastructuur in het beroemde nationaal park Plitvice, met als doel de natuurlijke rivierstroom en biodiversiteit te herstellen.

Roemenië bereidt zich ook voor op de verwijdering van barrières en Spanje start deze zomer met het verwijderen van oude dammen in de Llobregat rivier. Die werden ooit aangelegd voor waterkracht om de eens florerende textielindustrie aan te drijven.