Europees Parlement wil Tsjechisch premier niet aan tafel bij begrotingsdiscussies

Tsjechisch premier Andrej Babiš

Pixabay

Een resolutie die de Tsjechisch premier Andrej Babiš van de onderhandelingstafel over de Europese meerjarenbegroting moet weren, werd vorige week in het Europese Parlement goedgekeurd. De initiatiefnemers van de resolutie ontvingen opnieuw bedreigingen uit Tsjechië.

Op 19 juni nam het Europees Parlement een resolutie aan die zegt dat de Tsjechische premier Andrej Babiš niet aan Europese begrotingsdiscussies mag deelnemen. Volgens het parlement is zijn deelname als premier aan de gesprekken onverzoenbaar met zijn vermeende rol als bedrijfsleider van Agrofert.

Agrofert is het grootste landbouwbedrijf van Tsjechië en ontvangt miljoenen aan Europese subsidies. Zolang er geen duidelijkheid is over die dubbele rol, is Babiš volgens het parlement niet welkom aan de onderhandelingstafel.

Het waren vooral Europarlementsleden uit de CONT-groep, een parlementaire commissie die zich bezighoudt met de controle op de begroting, die impuls gaven voor de resolutie. Deze groep, en in het bijzonder haar Tsjechische leden, werden daarom overladen met bedreigingen.

‘Babiš wakkerde via zijn agressief discours haat aan tegenover de Europarlementsleden die in Tsjechië op missie gingen.’

De CONT-commissie was al langer bezig met een onderzoek naar het belangenconflict van premier Babiš. Eerder reisden Europarlementsleden uit de commissie naar Tsjechië om onderzoek te doen naar een mogelijk belangenconflict. ‘Naar aanleiding van die fact finding mission wakkerde Babiš via zijn agressief discours haat aan tegenover de Europarlementsleden die er op missie gingen’, stond geschreven in een brief namens de voorzitster van de CONT-groep Monika Höhlmeier (EVP) aan parlementsvoorzitter David Sassoli.

Tomáš Zdechovský, een Tsjechisch lid van CONT voor de Europese Volkspartij (EVP), moest samen met zijn familie politiebescherming krijgen na ondubbelzinnige doodsbedreigingen. ‘De bedreigingen in maart kwamen via allerhande kanalen: e-mail, Whatsapp, sociale media en zélfs eens via een klassieke brief’, vertelt Zdechovský. ‘Ze viseerden ook mijn vrouw en kinderen, het is dankzij het uitstekende politiewerk dat het niet tot een fysieke aanval kwam’, gaat hij verder. ‘Volgens de politie gaat het over extremisten en ontevreden mannen tussen de 18 en 50 jaar oud. Aangezien enkele van de bedreigingen kwamen van veroordeelde criminelen, werd beslist ons politiebescherming te geven.’

De bedreigingen volgden op de uitspraken van de premier en andere Tsjechische Europarlementsleden. Op Tsjechische televisie werden Zdechovský en zijn collega’s als ‘verraders van het vaderland’ bestempeld. ‘Die uitspraken deden de bedreigingen pieken. Het is duidelijk dat Babiš aanstuurt op bedreigingen’, meent Zdechovský.

Ook Tineke Strik, Nederlands Europarlementslid voor GroenLinks, deelt die analyse. ‘De parlementsleden worden misschien niet rechtstreeks door Babiš bedreigd, maar je kan wel stellen dat zijn uitspraken de bevolking opzetten tegen de Europarlementsleden’, verklaart Strik.

‘Kort na de _fact finding-_missie kreeg ik de meeste bedreigingen. Tijdens de coronacrisis waren die even gaan liggen, maar door de resolutie van afgelopen vrijdag maak ik het nu opnieuw mee’, getuigt Zdechovský.

Een kritische resolutie

De bevindingen van die fact finding mission naar Tsjechië weerstonden de intimidatie en gaven impuls tot de resolutie die afgelopen vrijdag ter stemming lag. Met 510 stemmen voor, werd de resolutie met een duidelijke meerderheid aangenomen.

Met 510 stemmen voor, werd de resolutie met een duidelijke meerderheid aangenomen.

De resolutie vraagt nultolerantie bij potentiële belangenconflicten tijdens de onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting. Omdat hij enerzijds als premier beslist over hoe subsidies worden verdeeld en anderzijds als bedrijfsleider van Agrofert subsidies zou ontvangen, luidt het verdict van het parlement dat Babiš niet mag deelnemen aan de gaande begrotingsdiscussies tussen de Europese staats- en regeringsleiders.

Met die resolutie hoopt het parlement andere Europese instellingen kracht bij te zetten. ‘Een resolutie mag dan wel niet bindend zijn, het geeft wel een duidelijk standpunt vanuit het Europees Parlement weer en kan druk zetten op andere Europese instellingen’, legt Europarlementslid Strik uit.

De relaties tussen de Europese instellingen en premier Babiš zijn al een tijdje gespannen. De Unie kaartte aan dat ze het problematisch vindt, zou hij zowel ontvangende bedrijfsleider als premier zijn. Daarop reageerde Babiš met allerhande juridische trucjes die de banden tussen hem en Agrofert moesten uitwissen. Tevergeefs, zo bleek. De Europese Commissie oordeelde dat dat onvoldoende was en hij nog steeds de bedrijfsleider van Agrofert is. Daarom wilde de Commissie vorig jaar op basis van een auditrapport nog 17 miljoen euro aan dubieuze subsidies terugvorderen. Babiš laat het verzoek voorlopig links liggen. Het onderzoek loopt ondertussen verder.

Moeilijk vat op

Hoe komt het dat de EU geen vat lijkt te hebben op Babiš’ vermeende belangenvermenging? ‘Het probleem kent zijn wortels in 2004’, legt Olivier Hoedeman van Corporate Europe Observatory uit. ‘Door een vertrouwen dat vrijhandel en economische samenwerking zal leiden tot meer welvaart en democratie, ontwikkelde Europa onvoldoende juridische stokken achter de deur, wanneer het gaat over de rechtsstaat of democratie’, licht hij toe.

‘Ondertussen zien we de nefaste gevolgen van die mindset van toen’, vindt Hoedeman. Volgens Europese wetgeving moeten belangenconflicten actief vermeden worden. Hier komt zo’n vermeend belangenconflict voor in de Europese Raad, de verzameling van Europese staats- en regeringsleiders. In diezelfde dezelfde Europese Raad zetelt dus ook de tandem Polen-Hongarije-Tsjechië. Omdat er unanimiteit geldt, ligt de kwestie erg gevoelig om zomaar naar voor te schuiven.

Niet alleen het Europees niveau krijgt moeilijk vat op de Tsjechische regeringsleider. Ook in eigen land drukte Babiš een stevige stempel. ‘Doorheen zijn carrière als minister van Financiën en premier zie je dat hij de overheidsadministratie steeds meer naar zijn hand zet’, verklaart Pjotr Fojtik, medewerker van de tweede grootste Tsjechische oppositiepartij ‘de piratenpartij’.

De Tsjechische administratie lijkt zelf niet meer in staat om een neutraal onderzoek te voeren naar belangenvermenging.

Volgens hem is de Tsjechische administratie daardoor niet meer in staat om een neutraal onderzoek te voeren over de belangenvermenging. ‘Mensen werden onder druk gezet, stapten zelf op of werden vervangen door personen die loyaal zijn tegenover Babiš. Het gaat zelfs zo ver dat binnen zijn bedrijf Agrofert een afdeling veiligheid werd opgericht, waarnaar mensen met expertise vanuit het staatsbestel instromen’, meent Fojtik.

‘Op zijn beurt verkettert Babiš de EU omdat hij vindt dat het onderzoek inmengt in binnenlandse aangelegenheden. Wie daaraan meewerkt, is volgens hem daarom een landsverrader. Zo wordt hij het slachtoffer in het verhaal. Dit kadert dus weldegelijk in een strategie’, aldus Fojtik.

Naast ontwikkelingen op het Tsjechisch niveau en te weinig stokken achter de deur op Europees niveau, blijft ook intimidatie een strategie. Niet alleen Europarlementsleden worden als verraders geframed, de hele Europese machine deelt in de klappen.

‘Ze willen er geen tweede Orban van maken, waarop je dan vervolgens amper vat krijgt. Daarom blijft kritiek op hem vaak uit’, vertelt Fojtik. Wanneer de Commissie hem dwarsligt, dreigt Babiš ermee hakken in het zand te zetten in de Europese Raad. Daar geldt vetorecht en kan hij erin slagen belangrijke Europese dossiers zoals de –nu al heikele- Europese meerjarenbegroting of de European Green Deal te blokkeren. ‘Intimidatie is dan ook een vaak gebruikt middel van Babiš om kritische journalisten of tegenstanders de mond te snoeren’, vult Hoedeman van Corporate Europe Observatory aan.

Renew in een lastige situatie

Ondanks de intimidatie stemden afgelopen vrijdag 510 Europarlementsleden voor en 53 tegen de resolutie. 101 Europarlementariërs onthielden zich. Op de Europarlementsleden van Vlaams Belang en Open VLD’er Guy Verhofstadt na, keurden alle Vlaamse Europarlementsleden de resolutie goed.

Zelfs binnen Babiš’ eigen Renew-fractie keurde het leeuwendeel de resolutie goed. ‘Hoewel Renew de fractie van de liberalen is, is zijn partij ANO eigenlijk geen liberale partij’, vindt Fojtik.

‘Ik stemde voor omdat respect voor de Europese waarden van primordiaal belang is, dat geldt ook voor leden van onze eigen politieke familie.’

Ook Europarlementslid Hilde Vautmans zetelt voor Open VLD in de Renew-fractie. Zij keurde vorige vrijdag de resolutie goed. ‘Ik stemde voor omdat respect voor de Europese waarden van primordiaal belang is. Alle Europese lidstaten zijn verplicht de Europese waarden te respecteren en dus ook de Europese lidstaten die bestuurd worden door leden van onze eigen politieke familie’, laat Vautmans weten aan MO*.

Toch vraagt Renew aanpassingen. ‘Door er vakkundig woorden als “premier”, “Tsjechië” en consorten uit te schrappen, ontpopt de resolutie zich tot een algemeen gegeven. Zo lijdt Renew geen gezichtsverlies’, legt Hoedeman uit. Vautmans ziet dat anders: ‘Zolang het onderzoek nog niet afgerond is, moet wat ons betreft het beginsel van vermoeden van onschuld gerespecteerd worden. Onze fractie vond het dan ook belangrijk dat alle elementen die irrelevant, feitelijk onjuist of vooringenomen waren uit de tekst werden gehaald. En terecht.’

Vautmans betreurt vooral de timing van de resolutie. ‘Waarom een resolutie stemmen over mogelijke belangenvermenging als het onderzoek nog lopende is? De timing van deze resolutie is dan ook ongelukkig en toont aan hoezeer dit een politiek spel is’, vindt Vautmans. ‘De EPP (Europese Volkspartij, nvdr) hebben Orban in hun fractie en dus trekken ze een rookgordijn over hun eigen serieuze interne problemen door ons de vinger te wijzen en te beweren dat de rechtstaat en democratie in Tsjechië in groot gevaar zijn, terwijl dat niet het geval is. De situatie in Tsjechië kan niet vergeleken worden met de situatie in Hongarije’ aldus Vautmans.

Auditrapport

Hoewel de resolutie in het parlement dus niet bindend is, wil het zo wel de andere Europese instellingen ondersteunen. Nederlands Europarlementslid Lara Wolters (PvdA) hoopt dat de staats- en regeringsleiders Babiš alsnog aanspreken op de kwestie tijdens de onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting, dat vertelde ze aan het Nederlandse AD nieuws. Verder hoopt het parlement met de resolutie druk te kunnen zetten op de Europese Commissie en haar lopend onderzoek.

‘Babiš zal er alleszins alles aan doen om het proces zo lang mogelijk te rekken, om herverkiezing in oktober 2021 te verzekeren.’

De Commissie startte het onderzoek naar vermeende belangenvermenging in 2018. Een jaar later lekte een kladversie van het auditrapport, waarin de Commissie haar bevindingen staan. In november vorig jaar stuurde de Commissie dan het definitieve auditrapport naar Praag. Tegen februari was het document vertaald en tegen april moest Tsjechië daarop antwoorden. Door de coronacrisis vroegen de Tsjechen uitstel om hun antwoord te formuleren.

‘Babiš zal er alleszins alles aan doen om het proces zo lang mogelijk te rekken. Als hij erin slaagt om het tot in oktober 2021 vol te houden, kan hij zijn herverkiezing in diezelfde maand verzekeren’, besluit Fojtek.