Europees Milieuagentschap: Europa lang niet klaar voor snel oprukkende klimaatrisico's

In de zomer van 2021 werden België en Duitsland hard getroffen door zware overstromingen. Volgens het EEA is Europa onvoldoende voorbereid op dergelijk extreem weer.

Dipartimento della Protezione Civile (CC BY 2.0 DEED)

Het allereerste European Climate Risk Assessment-rapport onderzoekt 36 klimaatrisico’s voor de Europese ecosystemen, voedselproductie, gezondheid, infrastructuur en economie. Het kijkt ook in welke mate de lidstaten zich daar tegen indekken.

Belangrijkste conclusie: het beleid en de adaptatiemaatregelen in Europa houden geen gelijke tred met de snel groeiende risico’s. Meer dan de helft van de grote klimaatrisico’s die in het verslag worden genoemd, vereisen meer actie, en wel snel. Acht daarvan zijn zelfs ‘bijzonder urgent’, voornamelijk om ecosystemen in stand te houden en mensen en infrastructuur te beschermen tegen hitte, overstromingen en natuurbranden.

Ecosystemen en voedsel

Op het domein van ecosystemen vereisen eigenlijk zowat alle risico’s meer actie dan nu het geval is, vooral wat betreft mariene en kustecosystemen. Het rapport herinnert er ook aan dat die ecosystemen tal van diensten leveren aan de bevolking, en dat de kans dus groot is dat risico’s voor die systemen zich zullen uitbreiden naar andere domeinen zoals voedsel, gezondheid, infrastructuur en economie.

Wat betreft de voedselproductie zijn de risico’s van hitte en droogte nu al op een kritiek niveau in Zuid-Europa, maar ook landen in Midden-Europa lopen risico. Vooral lange perioden van droogte in grote gebieden vormen een aanzienlijke bedreiging voor gewasproductie en de voedselzekerheid en drinkwatervoorziening. Een mogelijke oplossing bestaat uit een verschuiving van dierlijke eiwitten naar duurzaam geteelde plantaardige eiwitten, zegt het rapport. Zelfs maar een gedeeltelijke verschuiving zou het waterverbruik in de landbouw en de afhankelijkheid van geïmporteerd diervoeder verminderen.

Volksgezondheid en infrastructuur

Voor de volksgezondheid vormt vooral de toenemende hitte het grootste risico. Specifieke risicogroepen zijn arbeiders die buiten werken, ouderen en mensen in slechte woonomstandigheden of in gebieden met een sterk hitte-eilandeffect. De maatregelen moeten vooral van buiten de gezondheidszorg komen: betere stadsplanning, bouwnormen en arbeidswetgeving.

Voor de infrastructuur is vooral extreem weer de bosdoener, met name voor energie- en watervoorziening en transport. Hoewel de risico’s van kustoverstromingen in Europa relatief goed worden beheerd, kunnen de stijgende zeespiegel en veranderingen in stormpatronen verwoestende gevolgen hebben voor mensen, infrastructuur en economische activiteiten.

Tot slot zijn er ook belangrijke gevolgen voor de economie en de financiële stabiliteit. Zo kunnen extreme klimaatomstandigheden leiden tot hogere verzekeringspremies, risico’s voor vermogen en hypotheken, en hogere overheidsuitgaven en leningskosten. De levensvatbaarheid van het Europese Solidariteitsfonds is nu al ernstig bedreigd door de schade als gevolg van overstromingen en natuurbranden in de afgelopen jaren. De toenemende klimaateffecten kunnen ook de kloof tussen arm en rijk inzake particuliere verzekeringen vergroten en huishoudens met een laag inkomen kwetsbaarder maken.

Nauwere samenwerking cruciaal

De EU en haar lidstaten hebben al aanzienlijke vooruitgang geboekt op het vlak van inzicht in de klimaatrisico’s en de voorbereiding daarop, zegt het rapport. Toch is de maatschappij nog onvoldoende voorbereid, omdat de uitvoering van het beleid achterloopt op de snelle groei van de risico’s.

In de EEA-analyse wordt benadrukt dat, om klimaatrisico’s in Europa aan te pakken en te verminderen, de EU en haar lidstaten moeten samenwerken, maar ze ook regionale en lokale niveaus moeten betrekken.

‘Onze analyse toont aan dat Europa te maken heeft met urgente klimaatrisico’s die sneller toenemen dan de voorbereiding van onze maatschappij’, zegt EEA-directeur Leena Ylä-Mononen. ‘Om de veerkracht van onze maatschappijen te waarborgen, moeten Europese en nationale beleidsmakers nu handelen om de klimaatrisico’s te verminderen, door een combinatie van snelle emissiereducties, een solide beleid en krachtige aanpassingsmaatregelen.’