Drastisch tekort aan geschoolde arbeid dreigt na schoolsluitingen door corona

Volgens onderwijsexperts is het heropenen van klaslokalen niet genoeg. Scholen moeten kinderen beoordelen en leerplannen aanpassen om hen te helpen hun achterstand in te halen.

Fatma Cankara /ILO (CC BY-NC-ND 2.0)

Miljoenen kinderen hebben tijdens de pandemie de school verlaten en veel meer lopen het risico om alsnog uit de boot te vallen. Onderwijsexperts waarschuwen dat de toekomstige ontwikkeling van lage-inkomenslanden hierdoor gevaar loopt.

Tourgids Raju Usmani staat voor de Taj Mahal in India en vreest voor de toekomst van zijn dochter. Nu COVID-19 zijn inkomen decimeert, moet hij haar misschien van school halen, net op het moment dat ze haar achterstand aan het inhalen is na bijna twee jaar thuis te zitten.

Areeba (10) is een van de 1,6 miljard kinderen wereldwijd – meer dan 90 procent van alle scholieren – die zijn getroffen door schoolsluitingen. Dat fenomeen dreigt de welvaartsongelijkheid, zowel binnen als tussen landen, aanzienlijk te vergroten.

Tekort aan geschoolde arbeiders

‘We lopen risico op een verloren generatie’, waarschuwt Robert Jenkins, onderwijsdeskundige bij de VN. ‘Het is een nu-of-nooit-moment om dat een halt toe te roepen.’

‘We lopen risico op een verloren generatie.’

Zonder dringende maatregelen zouden veel landen zonder de geschoolde arbeiders kunnen komen te zitten die ze nodig hebben voor hun toekomstige ontwikkeling, legt Jenkins uit. Hij leidt de onderwijsafdeling van Unicef.

Hij maakt zich ook steeds meer zorgen over het risico van sociale instabiliteit in landen waar een groot aantal jongeren zonder vaardigheden, banen of hoop het volwassenen leven moeten starten.

Kinderen in lage- en middeninkomenslanden zijn onevenredig getroffen omdat hun scholen tijdens de pandemie de neiging hadden om langer te sluiten. Bovendien hadden ze in het algemeen minder toegang tot leren op afstand, aldus Unicef.

Tot 30 procent valt uit

Er zijn geen globale cijfers over de uitvallers. Maar bewijs uit Oeganda - waar de scholen in januari weer open gingen na maar liefst 22 maanden gesloten te zijn geweest - suggereert dat tot 30 procent van de kinderen mogelijk niet naar de klas terugkeert.

Schoolsluitingen hebben geleid tot meer kinderarbeid, tienerzwangerschappen en vroege huwelijken, zeggen kinderrechtenactivisten.

Schoolsluitingen hebben geleid tot meer kinderarbeid, tienerzwangerschappen en vroege huwelijken, zeggen kinderrechtenactivisten. En veel ouders die verarmd zijn door lockdowns kunnen het zich niet langer veroorloven om hun kinderen naar school te sturen.

De Wereldbank zegt dat het sluiten van klaslokalen kinderen wereldwijd 17.000 miljard dollar aan inkomsten gedurende hun leven zou kunnen kosten - het equivalent van 14 procent van het huidige wereldwijde bruto binnenlands product (bbp) - omdat onderwijsverliezen hun toekomstige kansen beperken.

Cruciaal moment

Docenten zeggen dat de wereld op een kruispunt staat. Het heropenen van klaslokalen is niet genoeg - scholen moeten kinderen beoordelen en leerplannen aanpassen om hen te helpen hun achterstand in te halen.

Bewijs uit eerdere crises, zoals de aardbeving in Pakistan in 2005, laat zien dat leerverlies zelfs groter kan worden nadat kinderen weer naar school gaan als het onderwijs zich niet aan hun behoeften aanpast.

In India zijn de problemen van Usmani nog lang niet voorbij. Zijn inkomsten zijn gedaald tot omgerekend 4,5 euro per dag, komende van 12 euro vóór de pandemie. Zijn vrouw is ziek en zijn kinderen zijn ver achteropgeraakt omdat ze geen internettoegang hebben om online te leren.

Areeba, die lerares wil worden, keerde in januari eindelijk terug naar school en zat weer in dezelfde klas als twee jaar geleden. Ze heeft moeite met sommen waar ze vroeger doorheen zoefde. Haar vijfjarige broer Ayazuddin, zit weer op de kleuterschool en worstelt om zijn Engelse en Hindi alfabetten te onthouden.

Vergeten hoe je moet leren

Het is wereldwijd een veelvoorkomend probleem, waarbij sommige leraren zeggen dat kinderen niet alleen zijn vergeten wat ze hebben geleerd, maar ook hoe ze moeten leren.

‘De toekomst van mijn kinderen hangt af van het onderwijs dat ze nu krijgen.’

‘De toekomst van mijn kinderen hangt af van het onderwijs dat ze nu krijgen’, zegt Usmani (38) die ongeveer 18 euro per maand betaalt voor privéonderwijs omdat hij zegt dat het staatssysteem slecht is. ‘Ik wil niet dat ze een halfbakken opleiding krijgen zoals ik.’

Areeba is dolblij dat ze weer op school zit en haast zich na de les naar huis om haar vader de sterren van de leraren in haar werkboek te laten zien. ‘Ze miste school echt’, zegt hij. ‘De tijd dat kinderen niet happig waren om naar school te gaan is voorbij. Corona heeft daar zeker verandering in gebracht.’

Holistische benadering

Het onderwijs verkeerde al vóór de pandemie in een crisis, waarbij 53 procent van de 10-jarigen in lage- en middeninkomenslanden geen eenvoudig verhaal kon lezen, zegt de Wereldbank.

Door de pandemie kan dit nu oplopen tot 70 procent, met mogelijk blijvende gevolgen voor de komende decennia.

Maar kinderen hebben niet alleen leren gemist. Ze hebben ook kansen verloren om sociale vaardigheden te ontwikkelen, te sporten en, voor sommigen, te ontsnappen aan probleemgezinnen die geteisterd worden door misbruik.

Velen hebben geworsteld met gevoelens van isolement, en naar schatting 5,2 miljoen mensen rouwen om een ouder of voogd die ze hebben verloren aan COVID-19.

Jenkins pleit ervoor dat scholen een holistische benadering moeten volgen als ze kinderen terug verwelkomen, waarbij ze rekening houden met hun mentale, psychosociale en fysieke welzijn.

Meisjes zwaarder getroffen

In veel landen zijn meisjes onevenredig zwaar getroffen. Ze hebben vaak minder toegang tot technologie dan hun broers en zullen vaker moeten helpen met huishoudelijke taken als de klaslokalen dicht zijn. Veel ouders hebben ook de neiging om voorrang te geven aan het terugsturen van een zoon naar school boven een dochter als er niet genoeg geld is.

Maar voor honderdduizenden meisjes is er nog een andere belemmering om de lessen te hervatten: ze zijn zwanger geworden. In 2020 schatte hulporganisatie World Vision dat 1 miljoen meisjes in Afrika bezuiden de Sahara mogelijk afhaken vanwege zwangerschappen.

Rwanda en Sierra Leone hebben lof gekregen voor maatregelen om jonge moeders weer op school te integreren. Maar stigma, armoede en gebrek aan kinderopvang houden velen nog steeds uit de klas.

Toekomst in het gedrang

Opvoeders zeggen dat regeringen veel meer moeten doen om het aantal schoolverlaters te beoordelen en obstakels aan te pakken die hun terugkeer in de weg staan.

Veel kinderen zijn gestopt omdat er geld moest binnenkomen. Volgens Unicef lopen wereldwijd 9 miljoen van hen het risico om tegen het einde van 2022 als kinderarbeider te eindigen vanwege de pandemie.

‘Twee jaar schoolsluiting is echt enorm. De impact zal langdurig en intens zijn.’

In de Oegandese hoofdstad Kampala stond Kareem Kato - een wetenschapsstudent met ambities om ingenieur te worden en primus van de klas - op het punt naar de middelbare school te gaan toen de pandemie toesloeg.

Maar de lockdown hakte in op de financiën van zijn ouders en verpestte zijn dromen. Op 14-jarige leeftijd begon hij te werken als timmerman om zijn broers en zussen te helpen. Zijn tweelingzus Sumaya hoopte advocaat te worden om sociaal onrecht te bestrijden, maar moest ook afhaken en helpt nu haar moeder op hun marktkraam.

‘Mijn klasgenoten hebben me “omuyiribi” genoemd, wat oplichter betekent’, zegt Kareem, terwijl hij zijn tranen inhoudt. ‘Soms huil ik als ik ze blij zie thuiskomen van school, terwijl ik aan het zweten ben in de werkplaats.’

Zelfs vóór de pandemie had Oeganda niet de geschoolde arbeidskrachten die het nodig heeft, volgens analisten. ‘Misschien zien we de gevolgen nu niet, maar we zullen het in de toekomst wel zien’, zegt Muhire Francis, een econoom aan de Makerere University Business School.

‘Twee jaar schoolsluiting is echt enorm. De impact zal langdurig en intens zijn.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation