Grootbanken pompen 9 miljard euro in mijnbouwbedrijf Glencore, waar kinderen werken voor een hongerloon

Een minderjarige jongen die in een mijn werkt in Congo.

Journeys Sasha Lezhnev (CC BY-ND 2.0)

Volgens een rapport van Fairfin investeren BNP Paribas, ING, Deutsche Bank en KBC 9 miljard euro in Glencore. De mijnbouwmultinational wordt ervan beschuldigd milieuregels en mensenrechten niet na te leven. Dit eiste het leven van Congolese kinderen, die in erbarmelijke omstandigheden in mijnen werken.

Glencore, ᾿s werelds grootste handelaar in grondstoffen, kreeg van grootbanken een financiële injectie van 9 miljard euro. Het gaat om leningen, uitgiften van obligaties en aandelen in de periode van 2015 tot 2020, blijkt uit een nieuw rapport van Fairfin. BNP Paribas, ING, Deutsche Bank en KBC pompen geld in de omstreden multinational, waartegen onderzoeken lopen wegens corruptie.

῾Het is zeker niet de eerste keer dat Glencore in opspraak komt wegens mensenrechtenschending. We hebben hierover verschillende dossiers naar buiten gebracht. In een onderzoek van 2017 rond financiering in de mijnbouw was Glencore een van de belangrijkste cases. Het bedrijf staat al langer op onze radar᾿, zegt Frank Vanaerschot van Fairfin. Hij deed onderzoek naar de betrokkenheid van banken die ook in België aanwezig zijn, in de financiering van Glencore.

Het mijnbouwbedrijf is actief in de Democratische Republiek Congo, waar in de ondergrond onder meer diamant, goud, coltan, koper en kobalt te vinden is. Het Centraal-Afrikaanse land is de grootste leverancier van kobalt, maar liefst 60 % van de reserves liggen in Congo. Het metaal wordt gebruikt om batterijen voor laptops, smartphones en elektrische wagens te maken.

In deze handel valt veel winst te rapen, maar de lokale bevolking profiteert niet van deze winstgevende industrie. Arbeiders verdienen minder dan twee euro per dag en zelfs kinderen werken in mijnen. Vanaerschot is ervan overtuigd dat arbeiders beter betaald moeten worden. ῾De werknemers die het zwaarste werk verrichten in de productieketen moeten een goed loon krijgen en goede arbeidsvoorwaarden hebben. Maar momenteel lopen financiers en mijnbouwbedrijven weg met een groot deel van de winst.᾿

Kinderarbeid en schrijnende gezondheidsrisico’s

Unicef schat dat 40.000 Congolese kinderen aan mijnbouw doen, waarvan de meesten kobalt ontginnen. Op de mijnbouwsites van Glencore worden kinderen tewerkgesteld, blijkt uit een reportage van de BBC. Maar de multinational heeft de beschuldigingen omtrent kinderarbeid altijd hardnekkig ontkent. ῾We plaatsen onze kanttekeningen bij de reactie van Glencore, omdat het bedrijf niet op een serieuze manier antwoord geeft. Volgens de Amerikaanse ngo, International Rights Advocates, heeft het schijncoöperatieven opgezet om kinderen te laten werken.᾿ Verschillende ngo´s publiceerden onderzoeksrapporten over kinderen die in het Zuidoosten van Congo op artisanale wijze kobalt ontginnen en dat is niet zonder gevolgen.

῾Bedrijven willen kobalt aan een goedkope prijs en dat kun je alleen krijgen door arbeiders extreem uit te buiten en kinderarbeid.’

Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie is kobaltontginning een van de ergste vormen van kinderarbeid omwille van de gezondheidsrisico’s. Onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven vonden een verhoogde concentratie aan kobalt en andere mineralen in de urine van mijnbouwers en omwonenden. Door de blootstelling aan kobalt kun je een soort longontsteking krijgen en in het ergste geval hieraan sterven.

Bij kinderen in het mijnbouwgebied is meer DNA-schade gevonden dan bij kinderen uit een controlegroep. De kinderen hebben een grotere kans op aangeboren afwijkingen. ῾Bedrijven willen kobalt aan een goedkope prijs en dat kun je alleen krijgen door arbeiders extreem uit te buiten en kinderarbeid. De landen waar kobalt ontgonnen wordt, hebben recht op hun deel van de koek᾿, zegt Vanaerschot.

Arbeidsongevallen

De voorbije jaren kwamen meerdere arbeiders en kinderen om in de mijnbouwtunnels van Glencore tijdens de zoektocht naar het blauwe goud. Joshua, een 17-jarige Congolese jongen kwam drie jaar geleden om in de Tilwezembe-mijn, doordat de tunnels instortten. Wanneer de wanden en schachten van mijnbouwtunnels instorten worden arbeiders aan hun lot overgelaten. Ze raken ernstig verwond en sommigen zelfs verminkt voor de rest van hun leven.

Het is een vicieuze cirkel waarin Congolezen terechtkomen. Als een van de familieleden omkomt of gewond raakt op de mijnbouwsites, gaan andere gezinsleden en zelfs kinderen werken om te kunnen voorzien in het levensonderhoud van het gezin.

Belgische staat heeft een grote verantwoordelijkheid

Fairfin eist dat de banken hun geld terugtrekken uit Glencore en een strenger investeringsbeleid hanteren rond mensen- en arbeidsrechten. BNP Paribas, ING, Deutsche Bank en KBC beweren deze rechten te respecteren, maar dat is niet het geval. Opmerkelijk is dat BNP Paribas expliciet stelt geen mijnbouwbedrijven te financieren die steunen op kinderarbeid of artisanale mijnbouw.

‘De Belgische staat moet haar gewicht meer gebruiken in de investeringspolitiek van BNP Paribas.’

῾Als een bank een mijnbouwbedrijf financiert, moeten ze grondig onderzoek doen naar de praktijken van het bedrijf. BNP Paris heeft niet genoeg kennis in bedrijven om zo´n claim te maken. Er is een verschil tussen liegen en het niet weten᾿, zegt de inhoudelijk medewerker.

De Belgische staat is een van de belangrijkste aandeelhouders van BNP Paribas. Verschillende banken investeren in bedrijven waar de mensenrechten geschonden worden, maar het lijkt alsof er weinig aan gedaan wordt. Waarom zou dit rapport voor verandering zorgen in het investeringsbeleid van banken? ῾Ons doel is om deze thema’s hoger op de politieke agenda te zetten. De Belgische staat moet haar gewicht meer gebruiken in de investeringspolitiek van BNP Paribas. We pleiten voor een bindende regulering voor banken om de activiteiten en informatie van bedrijven deftig te controleren. Ze moeten transparant zijn. Het is niet omdat er geen dwingende regulering is, dat banken claims kunnen maken zonder zich ervoor te verantwoorden.᾿

Grote softwarebedrijven medeplichtig

Apple, Google, Microsoft, Tesla en Dell nemen kobalt af van Glencore en volgens International Rights Advocates zijn ze daardoor medeplichtig aan deze praktijken. De Amerikaanse ngo heeft een zaak aangespannen tegen deze winstgevende bedrijven en verdedigt zeven kinderen die verminkt raakten of overleden in Tilwezembe. In 2017 klaagde Amnesty International onder meer Apple en Microsoft aan omdat ze niet zorgvuldig nagaan of de kobalt die ze afnemen ontgonnen en geproduceerd is met respect voor de mensenrechten.

Volgens Microsoft is het is het heel moeilijk om de herkomst van kobalt te traceren. Het Amerikaanse softwarebedrijf geeft zelfs toe dat ze de richtlijnen omtrent de herkomst van kobalt niet respecteren. De Amerikaanse overheid is op de hoogte dat kobalt uit Congo door kinderen wordt ontgonnen.

Uit een onderzoek van International Rights Advocates blijkt dat de betrokken bedrijven niet kunnen garanderen dat ze geen kobalt afnemen die door kinderen ontgonnen werd. Academici en journalisten kwamen tot de vaststelling dat kobalt uit “propere” bronnen vermengd wordt met kobalt die door kinderen ontgonnen is.