Gas: de brug naar nergens staat op instorten

Coderood CC BY-NC-ND 2.0

Onder Groningen zit erg veel gas, maar de Groningse grondstroom is tegen de ontginning ervan. Er werd dan ook al zoveel gas uit deze Noordelijke uithoek van Nederland gepompt dat de teller op meer dan 1100 aan gasontginning gerelateerde aardbevingen staat. Dat zadelde zeker 100.000 mensen met beschadigde tot onverkoopbare huizen op. Jan Dales (58) uit Groningen erfde het huis van zijn vader nadat die aan een hartaanval overleed, wat Jan wijt aan ‘het gesjoemel van de dienst die de schade aan zijn huis niet wilde erkennen’.

Jan Dales (58) is slechts één van de vele slachtoffers van de gaswinning rond Groningen. Hij erfde het huis van zijn vader, waarvan een steunmuur bol stond. Dat laten vaststellen en er een schadevergoeding voor krijgen bleek de start van een lange lijdensweg. Jan’s lange verhaal omvat een spoorloos verdwenen rapport, vermeende valsheid in geschrifte, een ander proces voor grove nalatigheid met de dood tot gevolg en vooral een muur van onwil aan de kant van de instelling die schadevergoedingen zou moeten regelen. Jan ging zover om zelf 2.000 euro te betalen aan een gecertificeerde onderzoeker die bewees dat het huis wel degelijk stuttingen nodig had. Met zijn rechtszaak haalde hij de nationale televisie en in de coulissen kon hij premier Mark Rutte overtuigen om naar Groningen te komen. ‘De dag voor Rutte kwam, besliste de rechtbank dat de klacht onontvankelijk was, waarna de premier me kwam zeggen dat hij niets kon doen.’ Jans besluit staat vast: ‘Verkiezingen veranderden hier nooit iets en de rechtstaat is rot. Dan schiet alleen directe actie zoals deze overGas verwarmt de meerderheid van de Nederlandse huizen, maar ook zo’n anderhalf miljoen Belgen, waaronder een miljoen Vlamingen. De Nederlandse regering kondigde aan dat het tegen 2030 stopt met leveren, maar onderzoek toonde aan dat de gaskraan van Nederland naar België in 2021 al dicht kan zijn. Een van de mogelijke oorzaken: het groeiende verzet tegen de gasontginning.

De gasbevingen hadden de Groningers al langer in actie geschud, maar de afgelopen dagen kregen ze steun van meer dan 700 vrijwilligers. Die kwamen uit Nederland maar ook uit Engeland, Frankrijk, België, Duitsland en Zweden. Met hun zitactie aan de uitgang van een cruciale installatie voor de gasontginning in de streek proberen ze de Groningse gasproductie zo veel mogelijk te verstoren.

Ter plaatse valt op hoe welkom de activisten zijn: overal gaan duimen van de lokale inwoners de lucht in of applaudisseren voorbijgangers. In deze internationale groep bevinden zich ook een 50-tal Belgen, waaronder Mathias (30). Hij gebruikt zijn ervaring uit vorige acties om de dagen voor de bezetting trainingen te geven (zie portret Mathias).

Wetenschappelijke steun voor de blokkade

De activisten weten wat ze doen en hoe ze dit best aanpakken: met collectieve geweldloze directe actie. Ze weten ook waarom ze het doen: omdat de wetenschap zegt dat dit nodig is. Neem nu geofysicus Brad Werner. Hij besloot zijn ingewikkelde wetenschappelijk paper met de complex-loze titel ‘Is Earth F**ked?’ met ‘min of meer wel’, tenzij er snel voldoende blokkades en sabotage komen “buiten de kapitalistische logica om”. Dat is precies wat hier in Groningen gaande is.

Om een idee te hebben van hoeveel van zulke acties er al zijn bracht de ecologische econoom Joan Martinez-Alier en zijn team hen in kaart. Samen met activisten uit de hele wereld maakten hij en zijn academische team een online atlas van ruim 2500 milieuconflicten, met kaarten van blokkadeacties. Hij beschrijft de opkomst van een globale beweging voor milieurechtvaardigheid, die veel radicaler en volgens hem ook veel efficiënter is dan de gesubsidieerde milieubeweging.

Coderood (CC BY-NC-ND 2.0)

Dikke Bertha met de politie

Hoe goed het verzet georganiseerd is werd duidelijk tijdens de laatste training voor de blokkade. Armen in elkaar gehaakt brak een compacte groep van 100 vrij makkelijk voorbij een dozijn acterende agenten, onder het toeziende oog van drie echt agenten. De Belgische studente Stephanie Colling Woode Williams (27) besprak meteen nadien met haar ‘buddy’ wat ze zouden doen als één van hen door een agent op de grond geduwd zou worden.

Over 700 people, from Groningen and all over Europe, have been blocking Europe’s largest gas field since Tuesday ✊#CodeRood pic.twitter.com/S0aZ3NJCue

— Code Rood (@Klimaatactie) August 29, 2018

De zogeheten ‘vinger’ van een honderdtal ongehoorzame burgers die door het politie-cordon brak was maar een van de vele voorbereidingen waarmee de activisten al dagen in de weer waren. De vele trainingen maken het mogelijk om een cruciaal Europees knooppunt voor gas met een groep van in totaal 1000 mensen dagenlang te blokkeren. Zo’n 300 Groningers sloten zich immers aan bij de ruim 700 klimaatactivisten.

Samen realiseren ze de grootste blokkade tegen de ontginning van fossiele brandstof ooit in Nederland. Een deel van de Groningers bleef ook een tweede nacht ter plaatse Na 36 uur zitactie keerden de internationale activisten terug naar hun kamp. Sommigen gewond door matrakken van de politie, die meermaals op een aantal vreedzaam zittende mensen sloegen.

Het heft in eigen handen

Het geloof in verandering via politieke weg was bij de aanwezigen bijzonder laag tot onbestaande. Het ontslag van Nicolas Hulot als Franse minister van Ecologische Transitie omwille van de politieke onwil om echt voor een ecologische transitie te gaan zal daar geen beterschap in brengen.

Mathias (30) is een Belg die heel wat ervaring met dit soort acties heeft. Die ervaring gebruikt hij ondermeer om trainingen te geven. Hij vertelt dat hij aan de acties deelneemt omdat hij zich ‘hier niet meer zo machteloos of alleen ten opzichte van dat grote klimaatprobleem voelt’. ‘Hier voel je je een met de massa en kun je je lichaam in de weg zetten. Daar put ik kracht uit.’ Maar het gaat voor Mathias niet enkel om die positieve energie, ‘onze collectieve strategie werkt ook’. In de trainingen die hij geeft maakt hij duidelijk dat dit geen plek is voor relschoppende macho’s. ‘Dit gaat om vreedzame, collectieve burgerlijke ongehoorzaamheid om het klimaatprobleem bij de bron aan te pakken: de ontginning van fossiele brandstoffen.’ Hij benadrukt de zorg voor elkaar en hoe dat vrouwelijke aspect hier sterk aanwezig is. ‘Bij een vorige actie was één van de groepen van 100 een eco-feministische groep waar ook mensen in meeliepen die in het brede gender-spectrum niet aan de uiteinden van 100% man of vrouw staan. In die groep lag de nadruk op intens overleg en samenhorigheid in alles wat we deden. Hun banner? “Queer we go”.In België proberen 36.476 burgers al sinds 2015 om via het gerecht de overheid te dwingen tot het nemen van maatregelen die hen afdoende beschermen. Enkel om vast te stellen dat overheden elk middel gebruiken om de klimaatzaak op de lange baan te schuiven, inclusief taalwetgeving.

Gas: een brug naar nergens …

De gasindustrie verkoopt zichzelf als een milieuvriendelijk alternatief voor steenkool en een brugbrandstof richting hernieuwbare energie. Talrijke studies tonen echter aan dat de levenscyclus impact van gas op het klimaat niet kleiner is dan die van steenkool. Terwijl de vraag naar gas in de EU daalt worden toch veel nieuwe leidingen en LNG terminals gebouwd, mét Europese subsidies. Sommigen komen er met de instemming van Daniel Termont, de voorzitter van de raad van bestuur van gasbedrijf Fluxys en tevens burgemeester van stad Gent, een stad die zich op de borst klopt als bijzonder klimaatvriendelijk.

Wetenschappers wijzen erop dat nieuwe gasinfrastructuur voor een lock-in zorgt: eenmaal gebouwd moeten die decennia meegaan om op te brengen. Het zijn onze steden en gemeentes die via Fluxys publiek geld in nieuwe gasleidingen steken en die zo de opkomst van hernieuwbare energie helpen afremmen. De democratische controle op die besteding van publieke gelden is quasi onbestaande.

Felix Coderood (CC BY-NC-ND 2.0)

… die op instorten staat

Na een halve eeuw ontginning raakt ook het Groningse gas op. Vooral daarom is het ondertussen in gasland Nederland bij nieuwbouw woningen verboden om nog een gasaansluiting aan te leggen. In België is voorlopig alleen de verplichting op een gasaansluiting bij nieuwe verkavelingen afgeschaft. Waar zal het gas voor de Belgische huizen in de toekomst dan vandaag komen?

De VS onder Trump stellen zich alvast kandidaat. Europese Commissie President Jean-Claude Juncker kwam na een bezoek bij Trump deze zomer met verrassend nieuws: temidden een escalerende handelsoorlog hadden ze besloten om de invoer van vloeibaar gas uit de VS volle gas vooruit te geven. Het gas uit de VS komt hoofdzakelijk naar boven door middel van het extreem schadelijke proces fracking: ondergrondse ontploffingen met kankerverwekkende chemicaliën. Daarbij komt zoveel methaan vrij dat het gas nog slechter voor het klimaat is dan steenkool.

Twintig jaar geleden noemde Shell gas een brugbrandstof (om van vervuilende fossiele energie naar hernieuwbare te gaan). Vandaag is het vooral een brug die op instorten staat, met op dit moment nog anderhalf miljoen Belgen op.

Nick Meynen is geograaf, auteur van ‘Frontlijnen. Een reis langs de achterkant van de wereldeconomie’ en beleidsmedewerker bij de European Environmental Bureau