15.000 gewonden in Gaza sinds 15 maart. Wat zegt dat over de situatie in Palestina?

© Handicap International​

De vrijdagmanifestaties die op 30 maart in Gaza begonnen, zijn nooit gestopt. Terwijl de internationale aandacht wel stopte, blijven de ziekenhuizen in Gaza op crisismodus draaien. MO* sprak met Bruno Leclercq, missiehoofd voor Handicap International in de Palestijnse Gebieden.

Ik ontmoet Bruno Leclercq, missiehoofd van Handicap International in de Palestijnse Gebieden, in het Brusselse Elsene, in het kantoor van de internationale hulporganisatie. Het is een zomerse donderdag die volgt op alweer een gewelddadige zaterdag in Gaza. Een donderdag die voorafgaat aan een weekend waarin Israël twee Hamasdoelen in vlammen doet opgaan, waarbij twee jongens gedood worden. De aanval plaatst Gaza opnieuw – even dan toch – in de internationale nieuwsoverzichten. De bombardementen van zondag 15 juli zijn de zwaarste sinds de oorlog in de zomer van 2014, wordt gezegd. Maar eigenlijk is het geweld nooit gestopt sinds de burgermanifestaties die de Gazanen op 30 maart begonnen.

Protesten en clashes bleven

Sinds 30 maart leiden manifestaties van Gazaanse burgers elke vrijdag steevast tot clashes met Israëlische troepen. Steevast vallen daar tientallen tot zelfs honderden gewonden bij. Op zaterdag 7 juli werden in clashes met de Israëlische veiligheidsdiensten honderden* Palestijnen gewond, de trieste afloop van een begrafenis van een jongeman die was gedood tijdens de vrijdagprotesten.

Sinds 30 maart kwamen 140 Palestijnen om het leven en werden maar liefst 15.000 mensen gewond.

Sinds 30 maart kwamen 140 Palestijnen om het leven en werden maar liefst 15.000 mensen gewond tijdens manifestaties waarin de Gazanen het recht op terugkeer naar hun geboorteplaatsen eisen. ‘De piek van geweld was overduidelijk op 14 mei, de dag dat de Amerikaanse ambassade werd geïnstalleerd’, zegt Bruno Leclercq van Handicap International.

Bruno Leclercq

© Diana Vanderheyde​

‘Aanvankelijk was de bedoeling dat de manifestaties zouden stoppen op 14 mei, maar de geweldescalatie met Israël leidde tot nieuwe protesten.’ Ook na de tweede “deadline” – voorzien begin juni – bleven de Gazanen manifesteren en het recht op terugkeer en een einde van de blokkade en bezetting eisen.

De gewonden bleven vallen, de internationale aandacht ebde weg. ‘De buitenwereld lijkt de protesten nu als normaal of minder massaal te bekijken, en het klopt dat er minder mensen zijn die demonstreren’, reageert Leclercq. ‘Maar de crisis is constant. We worden als hulporganisatie dag in dag uit geconfronteerd met de reële gevolgen van de protesten. De hele medische sector in Gaza is in shock, permanent. Niemand had dit voorzien, niemand had verwacht dat de protesten zo lang zouden blijven duren.’

Dweilen met kraan open

In die crisissituatie is het “goede” nieuws dat Handicap International kort op de bal kan spelen en kan teren op de competenties en expertise die in Gaza zeker aanwezig zijn. Gaza kent een goed opgeleide elite waardoor ergotherapeuten, verplegers, kinesisten ter plekke zijn. Bovendien werkte de hulporganisatie al langer dan een jaar aan een programma om te kunnen anticiperen op crisissituaties, geen overbodige investering in een conflictgebied als Gaza.

© Handicap International​

Tot dusver het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat de eerste hulp, met name in de ziekenhuizen, infrastructuur en bedden te kort heeft. De Gazaanse ziekenhuizen, die door de jarenlange blokkade van Gaza (sinds 2007) structurele investeringsnoden heeft, kunnen de huidige continue toestroom van gewonden niet aan.

‘Zowat de helft van de 15.000 gewonden heeft verzorging nodig gehad in een ziekenhuis. Meer dan de helft daarvan had ongewoon zware letsels’, zegt Leclercq. Het meest voorkomend zijn zware wonden aan de benen door echte of door rubberkogels en brandwonden. Veel mensen kregen ook medische problemen door het inhaleren van traangas.

Snelprocedures in ziekenhuizen

Als gevolg van het plaatsgebrek in de ziekenhuizen worden patiënten die nog nazorg en soms nieuwe chirurgische ingrepen nodig hebben, veel te vroeg uit de ziekenhuizen ontslagen. ‘Mensen, die in normale omstandigheden weken of maanden nazorg moeten krijgen in het ziekenhuis, worden nu na twee of drie dagen ontslagen’, aldus Leclercq.

Door dreigende infecties en niet hygiënische thuissituaties dreigt het aantal amputaties op te lopen.

‘De thuissituatie van die patiënten is verre van ideaal. Gaza is arm, veel mensen leven in vluchtelingenkampen, soms in huizen waar families samenleven met hun vee. Hygiëne is met andere woorden niet evident. Vaak is onze “nazorg” in de eerste plaats het schoonmaken van wonden. Veel patiënten kregen metalen pinnen om hun botten te fixeren, die, zonder de dagelijkse desinfectie, snel infecteren. Hetzelfde geldt voor brandwonden die speciale verzorging en extra steriliteit behoeven.’

Vandaag zouden vijftig mensen een beenamputatie hebben ondergaan. Maar door dreigende infecties dreigt ook het aantal amputaties op te lopen. ‘Soms valt een been niet meer te redden, vanwege infecties, en is amputatie nodig. Dat aantal dreigt inderdaad op te lopen. Er zijn ook slachtoffers die zware en complexe breuken opliepen en die meerdere chirurgische ingrepen nodig hebben. Vervoer naar het ziekenhuis is echter ook geen evidentie, omwille van beperkte middelen, de immobiliteit van patiënten, ontoegankelijke gebouwen en ziekenhuizen.’

© Handicap International​

Opnieuw strengere blokkade

Een paar dagen voor ons gesprek, werd de grenspost Kerem Shalom, de grensovergang van Gaza met Israël, volledig gesloten. De lijst van producten die het gebied binnen mogen, werd beperkt. Nog geen week later heeft Israël de blokkade van Gaza nog verder opgeschroefd. Het is het antwoord van Israël op de fameuze kolenballonnen: vliegers of ballonnen met brandende touwen of kolen die vanuit Gaza naar Israël worden overgevlogen. Het doel: natuurbranden in Israël veroorzaken.

Olie en gas komen er een week niet meer in, via een zeeblokkade wordt de toegang tot de viszone verder beperkt. Enkel humanitaire goederen, voedsel en specifiek medisch materiaal, kunnen Gaza binnen, telkens op basis van aparte toelatingen. Het is alweer een nieuwe, onvoorziene opdoffer bovenop de al harde crisissituatie.

‘Mensen die gewond werden tijdens de vrijdagmanifestaties krijgen strikt verbod om de grens over te steken’

Ook Rafah, de grensovergang van Gaza met buurland Egypte, blijft een onzekere grensovergang. De grenspost was tijdens de voorbije Ramadanperiode vaker open dan voordien, maar biedt zeker geen garantie op een continue of vlotte grensopening. ‘Je mag niet vergeten dat ook in Rafah de wachtrijen enorm zijn. Duizenden willen de grens oversteken, terwijl maar tientallen mensen erdoor komen.’

Mensen die extra verzorging of specifieke behandeling buiten Gaza nodig hebben, moeten vaak door een helse administratieve toelatingsprocedure. ‘Sommigen slagen erin om die te krijgen, meestal in Ramallah in de Westelijke Jordaanoever, soms in Israël zelf. Maar je moet weten dat dit voor de slachtoffers van deze demonstraties echter niet is toegestaan.’

De personen die gewond werden tijdens een manifestatie zouden als opposanten worden gezien, vermits ze “tegen Israël” demonstreerden. Toch zou minstens één slachtoffer er wel in geslaagd zijn om toelating te krijgen. De betrokkene had al één been verloren en zou zijn tweede verliezen zonder gespecialiseerde hulp buiten Gaza. Hij kon via het Israëlische hooggerechtshof toch een toelating afdwingen.

Economische impact

De gewonde Gazanen kunnen voor staatssteun niet rekenen op de geboycotte Hamasregering noch op de Palestijnse Autoriteit. De VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen, UNRWA, steunt wel. UNRWA, ook wel de “tweede staat” genoemd, steunt logistiek en investeert in ziekenhuizen en medisch materiaal. Maar ook daar is, sinds de Trump-administratie begin dit jaar de Amerikaanse subsidies voor UNRWA tot meer dan de helft terugschroefde, een stevige financiële kink in de kabel.

© Handicap International​

‘De grote vraag is of straks, in september, de scholen hun deuren zullen openen’, zegt Leclercq. ‘En dan hebben we het nog niet over de effecten voor de nazorg van de gewonden. Het water staat de slachtoffers vandaag al aan de lippen. Vaak zijn die jonge mannen diegenen die brood op de plank brachten. Hun handicap heeft dus niet alleen impact op hun eigen leven en welzijn, maar op een hele familie. Wanneer we met onze ploegen op huisbezoek gaan, krijgen we heel vaak de vraag wat ze moeten doen om medicijnen te betalen, om voedsel op de plank te krijgen.’

Dubbele blokkade versus hoop

‘De burgers in Gaza worden niet alleen gegijzeld door de blokkade van Israël, ze worden ook geboycot door de Palestijnse Autoriteit’

‘Mensen in Gaza zijn totaal afhankelijk van humanitaire hulp en de politieke keuzes van Israël en de Palestijnse Autoriteit’, zegt Bruno Leclercq. Concreet: de burgers in Gaza worden niet alleen gegijzeld door de blokkade van Israël. Ze worden ook geboycot door de Palestijnse Autoriteit die weigert de salarissen van de Gazaanse ambtenaren te betalen en de elektriciteitstoevoer limiteert.

Volgens Leclercq is de situatie in Gaza onhoudbaar. Ook kopstukken van de Israëlische militaire veiligheidsdiensten zouden zich bewust zijn dat het zo niet verder kan. Israël kampt met een nieuw groot spanningsveld aan zijn noordgrens met Syrië en kan zich volgens waarnemers simpelweg geen conflict in het zuiden van het land, Gaza, permitteren. Een nieuwe Gaza-oorlog is, met andere woorden, niet meteen aan de orde. Dat zeggen ook internationale bemiddelaars.

De collectieve moraal van de Gazanen kreeg een nieuwe opdoffer toen de Amerikaanse ambassade op 14 mei in Jeruzalem werd geïnstalleerd, tegen alle internationale rechtsregels in. De armoede, de blokkade, continue dreiging voor geweldescalatie en de zware clashes met het Israëalische leger dat zeer repressief optreedt tegen manifestanten, hebben ertoe geleid dat jonge mannen elke week opnieuw bereid zijn om hun leven en lijf in de waagschaal te stellen. Ze nemen het risico om een kogel in hun been te krijgen of om neergemaaid te worden.

En toch is er ook hoop, zegt Leclercq. ‘Toen ik twee jaar geleden in Gaza begon te werken, verwachtte ik weinig positivisme bij de mensen met wie ik zou werken. De realiteit was totaal anders: ons team is enthousiast, heeft humor, is positief ingesteld, eerlijk, ik heb nog nooit met zo’n professionele en goede ploeg gewerkt als in Gaza. Het Gazaanse middenveld is zeer professioneel en de Palestijnen houden zich staande met humor en hoop. Ze kiezen om ter plekke te blijven, omdat ze geloven in de toekomst van Gaza. Dat stemt wel tot nadenken over onze eigen kleine besognes hier in België.’

* Het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid spreekt van 396 gewonden, een cijfer dat niet werd bevestigd door de VN.