Gelekt klimaatrapport: temperatuurstijging van 2 graden veel schadelijker dan 1,5

Uit een recent rapport blijkt dat het bij 2 graden “erg waarschijnlijk is dat er minstens een ijsvrije noordpool is per decennium”, terwijl dit bij 1,5 graden maar eenmaal per eeuw zou voorkomen.

public domain (CC0)​

De gevolgen van een klimaatverandering met 2 graden, die tot nog toe als veilig werd bestempeld, zijn “substantieel” dramatischer voor gemeenschappen, de economie en ecosystemen dan bij een beperking tot 1,5 graden. Dat blijkt uit een gelekte versie van een belangrijk VN-rapport.

In 2015 werd in Parijs overeengekomen dat de temperatuurverandering onder de 2 graden Celsius zou worden gehouden en het liefst zo dicht mogelijk bij 1,5 graden. Sindsdien werkt het wetenschappelijke VN-klimaatpanel (IPCC) aan een inschatting van het verschil tussen beide doelstellingen. In oktober moet een grootschalig rapport daarover worden voorgesteld.

Voorlopige samenvatting

De website Climate Home News heeft echter al een voorlopige samenvatting van het rapport in handen gekregen. Eerder was dat ook al gebeurd in januari, en de site heeft beide versies vergeleken.

Uit de nieuwe versie blijkt nog duidelijker dat overheden over de hele wereld snel moeten ingrijpen om de uitstoot van broeikasgassen aan banden te leggen. Het goede nieuws is dat de nieuwe versie iets optimistischer is omtrent de kans om die doelstelling ook te halen.

In januari schreven de auteurs nog dat elke halve graad bovenop de huidige opwarming met 1 graad het risico op verschillende gevolgen zou “verhogen”. In de nieuwe versie is het taalgebruik iets duidelijker en is er sprake van een “substantiële” verhoging.

Nieuwe studies

Sinds het verschijnen van de eerste versie zijn een aantal studies verschenen over de verschillende impact bij 1,5 en bij 2 graden opwarming. Die nieuwe kennis over de impact op dier- en plantensoorten, de economie, aardsystemen en invasieve soorten zijn in de nieuwe versie meegerekend.

Zo bleek uit een rapport in april nog dat bij 2 graden het “erg waarschijnlijk is dat er minstens een ijsvrije noordpool is per decennium”, terwijl dit bij 1,5 graden maar eenmaal per eeuw zou voorkomen.

Als de huidige trend aanhoudt, zal de drempel van 1,5 graden overschreden worden in de jaren 2040.

De nieuwe versie ligt ook in lijn met nieuw onderzoek over de economische impact, en stelt dat ‘de groei voor veel ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden lager ligt bij 2°C dan bij 1,5°C.’

De grote vraag over de 1,5°C-doelstelling is: is dat wel mogelijk? In de nieuwe samenvatting schrijven de wetenschappers dat daarvoor geen eenvoudig antwoord is. Bij de huidige uitstoot warmt de wereld zo’n 0,2 graden op per decennium. Als die trend aanhoudt, zal de drempel van 1,5 graden dus overschreden worden in de jaren 2040.

Carbon budget

Maar uit een vergelijking van de twee versies blijkt dat het “carbon budget” - de totale hoeveelheid broeikasgassen die mogen uitgestoten worden voor de temperatuur met 1,5 graden stijgt - aanzienlijk groter is geworden. In januari stelden de auteurs nog dat er maximaal 580 gigaton CO2 uitgestoten mocht worden om een kans van 50 procent te hebben om de klimaatverandering onder de 1,5 graden te houden. In de nieuwe versie is dat 750 gigaton.

In januari schreven de auteurs nog dat een kans van 66 procent om onder de 1,5 graden te blijven al “buiten bereik” was. Die stelling is verdwenen uit de nieuwe versie, maar ze schrijven ook nergens dat het wel nog mogelijk is.

Niet transparant

Climate Home News vroeg verschillende IPCC-auteurs en wetenschappers die niet rechtstreeks betrokken waren bij de samenvatting om het verschil tussen de 580 en 750 gigaton uit te leggen, maar niemand wilde on the record reageren.

Een onderzoeker gaf mee dat het proces om het carbon budget te berekenen “erg ontransparant” is.

Een onderzoeker gaf wel mee dat het proces om het budget te berekenen “erg ontransparant” is.

De berekening van het budget is afhankelijk van veronderstellingen en verschillende berekeningswijzen leveren resultaten op die “meer dan 50 procent schommelen”, volgens de nieuwe versie. Voor de strijd tegen de klimaatverandering betekent dat uitstootbeperkingen die gaan van virtueel onmogelijk tot moeilijk maar doenbaar.

De eerste versie van het speciale rapport was vrijgegeven om feedback van onderzoekers te verzamelen. Na tienduizenden opmerkingen werd het herzien en op 4 juni werd een nieuwe versie naar regeringen gestuurd. Het nieuwe document is te bekijken op de CHN-website, voorzien van annotaties over de verschillen met de eerste versie.

Nuluitstoot

Beide versies van het rapport zijn het erover eens dat, om 1,5 graden te halen, de uitstoot uit de elektriciteitsproductie tot nul herleid moet zijn tegen het midden van deze eeuw.

De tweede versie voegt daar aan toe dat ‘de politieke, economische, sociale en technische uitvoerbaarheid van zonne- en windenergie en elektriciteitsopslag in de voorbije jaren erg toegenomen is, een mogelijk teken dat de energietransitie al begonnen is.’

De nieuwe versie plaatst ook meer nadruk op de inspanningen om de uitstoot te beperken voor 2030. Dat is een weerspiegeling van de beloftes van veel landen in het kader van het klimaatakkoord, die uitstootdoelen vastleggen voor dat jaar.

Meer ambities

De druk neemt toe om die beloftes op te krikken. Maandag nog riepen veertien EU-landen de commissie op om de strategie in lijn te brengen met de 1,5C-doelstelling.

De ontwikkeling van hernieuwbare energie moet versnellen om de 1,5°C-doelstelling mogelijk te maken

De samenvatting gaat ook dieper in op hoe de “snelle en verstrekkende” transitie er in de verschillende sectoren moet uitzien.

Zo moet de ontwikkeling van hernieuwbare energie versnellen om de 1,5°C-doelstelling mogelijk te maken, zegt het rapport, en moet de primaire energieproductie uit steenkool met tweederde verminderen tegen 2030. Ter vergelijking: het Internationaal Energieagentschap voorziet in een lichte toename van de productie uit steenkool op basis van het huidige beleid.

Dieet veranderen

Het rapport ijvert ook voor een duurzaam beheer van land. Daarbij zijn ook “veranderingen in dieet” - een codetaal voor rijke landen die minder vlees consumeren - en het “duurzaam intensifiëren” van de landbouw, wat door veel milieubewegingen met wantrouwen wordt bekeken.

Ook in de industrie, transport en bouw zijn radicale uitstootbeperkingen nodig. De technologie bestaat, stelt de samenvatting, maar botst op economische en sociale obstakels.

Het laatste hoofdstuk van het rapport draait rond duurzame ontwikkeling en hoe de inspanningen in een 1,5C-scenario kunnen interageren met doelstellingen zoals de strijd tegen de armoede.

In de eerste versie in januari waarschuwden de auteurs nog dat er een “hoge kans” was dat de 1,5°C-doelstelling niet haalbaar was omdat inspanningen om CO2 uit de atmosfeer te halen via de aanplant van bossen of CO2-opvang via biobrandstoffen in conflict zouden zijn met andere ontwikkelingsdoelen en land kunnen innemen dat geschikt is voor voedselproductie.

Het woordgebruik in de nieuwe versie is wat minder sterk en besluit dat de uitvoerbaarheid van dergelijke methoden ‘afhankelijk is van de schaal en de implicaties voor het land-, water en energieverbruik.’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op Climate Home News