Goudkoorts brengt Orinocorivier in gevaar

Orinoco rivier

Laura Domínguez CC BY-NC 2.0​

De Orinoco, een van de langste rivieren van Zuid-Amerika, was al flink vervuild door land- en mijnbouw. Nu dreigt ook zware schade door een nieuwe goudkoorts, waarschuwen wetenschappers uit Venezuela.

De zoektocht naar goud leidt in Venezuela tot ontbossing, bodemerosie en watervervuiling, wat rechtstreekse gevolgen heeft voor de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten. De impact is niet alleen in Venezuela voelbaar, maar in het hele zuidoostelijke Caraïbische gebied en het noordwesten van Zuid-Amerika, zeggen Venezolaanse biologen.

Goud in plaats van olie

‘Mijnbouwbedrijven, de overheid, het leger en verschillende gewapende groepen profiteren van deze situatie, die gecontroleerd wordt door misdaadbendes, maar niemand neemt verantwoordelijkheid voor de enorme sociale en ecologische schade’, zegt bioloog José Rafael Ferrer, lid van de Venezolaanse Vereniging voor Ecologie.

‘Het gebruik van kwik, cyanide en andere verontreinigende stoffen van de mijnbouw heeft een grote invloed op waterlopen in het stroomgebied van de Orinoco’

‘Het gebruik van kwik, cyanide en andere verontreinigende stoffen heeft een grote invloed op waterlopen in het stroomgebied van de Orinoco en is op die manier een potentiële bron van vervuiling voor de Caraïbische Zee.’

In februari 2016 creëerde de Venezolaanse president Nicolas Maduro per decreet het Mijnbouwgebied van de Orinoco, een zone van 111.843 vierkante kilometer die het statuut van Zone voor Nationale Strategische Ontwikkeling kreeg.

Door de daling van de internationale olieprijzen was Venezuela in een grote crisis beland. Maduro zag toen de mogelijkheid dat goud en andere mineralen ‘olie zouden vervangen als de enige bron van deviezen’ voor het land.

Derde grootste bekken

Het Orinocobekken, dat met zijn 990.000 vierkante kilometer het derde grootste Zuid-Amerikaanse bekken is, na de Amazone en La Plata, trekt horizontaal door het zuiden van Venezuela, tot in Colombia. De rivier zelf ontspringt in Colombia en is met zijn 2140 kilometer een van de langste stromen van Zuid-Amerika.

‘De zone waar mijnbouw is toegestaan, beslaat bijna 12 procent van het nationale grondgebied en een kwart van het Venezolaanse Amazonegebied’, zegt bioloog Juan Carlo Amilibia van de stichting Provita. ‘Het is een zeer complex gebied, doordat er beschermde natuurgebieden in liggen en 24 inheemse volkeren in wonen. Het decreet leidde tot grote onzekerheid.’

Vilisa Morón Zambrano, voorzitter van de Venezolaanse Vereniging voor Ecologie, zegt dat de mijnbouw in het gebied de laatste 10 of 15 jaar is beginnen groeien op illegale wijze.

‘Als gevolg van de economische crisis heeft de regering in 2016 een wettelijk kader gecreëerd, maar in de feiten veranderde de situatie niet veel. We schatten dat goudmijnen de laatste tien jaar de ontbossing van ongeveer 9 procent van het gebied hebben veroorzaakt.’

Georganiseerde misdaad

Bram Ebus, een Nederlandse antropoloog, journalist en criminoloog, doorkruiste het gebied in 2016. Hij zegt toen gedurende 24 uur te zijn aangehouden door de politie.

‘Maduro zei in 2016 dat er 150 mijnbouwbedrijven uit 35 landen geïnteresseerd waren om te investeren in het gebied, maar de realiteit is dat er geen internationaal kapitaal van formele bedrijven aanwezig is in het mijnbouwgebied van de Orinoco.’

‘Het is illegale mijnbouw, zonder toezicht, zonder onderzoek naar de milieu-impact, zonder raadpleging van de inheemse gemeenschappen, met de steun van de Venezolaanse overheid’

‘De activiteit is overgenomen door de georganiseerde misdaad, waarbij Colombiaanse oud-guerrillero’s, met medeweten van de politie en het leger van Venezuela, via open mijnbouw goud en andere mineralen ontginnen, met de bedoeling die clandestien te verhandelen.’

In het mijnbouwgebied van de Orinoco ligt de stad El Callao. Die werd onlangs uitgeroepen tot meest gewelddadige stad van Venezuela. Het aantal moorden groeide in 2017 met meer dan 800 procent ten opzichte van 2016.

‘Ik schat dat er zo’n 250.000 mensen in het gebied werken’, zegt Ebus. ‘Velen zijn Venezolanen uit andere delen van het land die hun baan zijn verloren als gevolg van de crisis. Het is illegale mijnbouw, zonder toezicht, zonder onderzoek naar de milieu-impact, zonder raadpleging van de inheemse gemeenschappen, met de steun van de Venezolaanse overheid.’

Alarmbel

Op een bijeenkomst vorige week in Trinidad en Tobago luidden tweehonderd Latijns-Amerikaanse biologen de alarmbel. Het ongecontroleerde gebruik van zware metalen heeft nu al gevolgen heeft voor de gezondheid van de bewoners van het gebied, stellen ze in een open brief. Bij leden van ten minste twee inheemse gemeenschappen die in de buurt van mijnbouwactiviteiten leven, zijn hoge kwikniveaus gemeten in het bloed.

Deze metalen zijn er ook de oorzaak van dat duizenden kilometers verderop giftige stoffen zijn aangetroffen in zoetwatervissen en schelpdieren. Ook verspreiden zich infectieziekten zoals malaria onder de mensen.

De wetenschappers roepen op dringend studies uit te voeren naar de milieueffecten van de mijnbouw, beslissingen te nemen op basis van wetenschappelijke informatie en alternatieven voor duurzame ontwikkeling te overwegen.

Het gaat niet alleen om ‘een afschuwelijke situatie op het vlak van mensenrechten’, de milieu-impact is zo groot dat ‘er veel tijd zal nodig zijn om die om te keren’, zegt de Amerikaan Anthony Giordano, directeur van Species, een organisatie die vleesetende zoogdieren bestudeert.