Goudkoorts in de Sahara

Echt verbazend is het niet, goud in de Sahara. Zeven eeuwen geleden zorgde koning Kanka Moussa reeds voor een zorgwekkende goudinflatie in de regio.

De toenmalige koning van Mali (wat overeenkwam met het grootste deel van West-Afrika) deelde, volgens de geschiedschrijvers, acht ton goud uit tijdens zijn bedevaart naar Mekka.

In Tamanrasset, een streek die dichter bij de Malinese en Nigerese grens ligt dan bij de hoofdstad Algiers, wordt sinds enkele jaren ook goud ontgonnen.

Twee belangrijke partners trokken zich in 2013 echter terug: het Australische mijnbouwbedrijf GMA en het Canadese Mines Cancor. Het Algerijnse overheidsorgaan voor goudontginning ENOR hield een ernstige financiële kater over aan dit avontuur, en ook een nieuw corruptieschandaal stak de kop op.

Pan-Afrikaanse samenwerking

Ondernemende inwoners van de Sahara ontginnen de mijnen voor eigen gebruik.

Sinds het gefaalde project stopgezet is, ontginnen ondernemende inwoners van de Sahara de mijnen voor eigen gebruik.

Hun vondsten verkopen ze aan bijna de helft van de goudprijs op de zwarte markt. De centrale overheid is uiteraard niet opgezet met deze ontwikkeling en zet extra mankrachten in om de goudsmokkelaars te vatten.

Bijna dagelijks berichten de Algerijnse kranten over arrestaties van illegale goudwassers. Opvallend is dat de politie aanvankelijk vooral artisanale werktuigen in beslag nam.

De laatste berichten maken echter gewag van explosieven, drilboren en konvooien van 4x4’s. Kortom, het betreft veeleer industriële goudextractie dan artisanale dagmijnbouw.

Naast het in beslag genomen materiaal wordt ook de gevonden buit indrukwekkender. Waar het een jaar geleden over enkele tientallen grammetjes ging, is er steeds vaker sprake – zij het zonder tastbaar bewijs– van kilo’s goud.

Deze illegale exploitaties gebeuren voornamelijk aan de grens met Mali. De gearresteerde orpailleurs komen dan ook voornamelijk uit sub-Saharaanse landen, al bezondigen ook Libiërs en Algerijnen zich aan de lucratieve goudextractie.

Willemstom (CC by-nc-nd 2.0)​

Patsers in Pajero’s

Tijdens mijn excursies in de woestijn rond Tamanrasset wordt de stilte meermaals verstoord door overvliegende helikopters. Half grappend vraag ik Abdelali, de Toeareg die mij de streek doet ontdekken, of die misschien leden van Al-Qaeda zoeken. Hij vertelt me dat er enkele weken voor mijn komst jongeren aangehouden werden omdat ze met een te luxueuze auto rondreden.

‘Bij een van de vele politiebarrages in Tamanrasset hielden de agenten hen tegen. Ze zouden tijdens die controle goud onder de passagierszetel gevonden hebben’, zegt Abdelali.

Bij een politiecontrole zouden agenten goud onder de passagierszetel gevonden hebben

Dat nieuws heeft zich als een vuurtje door de stad verspreid en anderen aangezet om ook eens een kijkje te gaan nemen in de Hoggar, het woestijngebied vlakbij Tamanrasset.

Hoopvol vraag ik of we het spoor van de goudzoekers kunnen volgen. Pech: daar is een 4x4 voor nodig, en Abdelali rijdt met een busje.

Of de politie ooit vanuit de helikopters de goudzoekers vindt? ‘Nee hoor, de jongeren kennen de woestijn als hun broekzak en weten ook hoe ze zich moeten camoufleren. Hun auto’s smeren ze in met vet en daar strooien ze vervolgens woestijnzand over.’

‘Vanuit de lucht en zelfs vanop de pistes (autobanen zijn er niet altijd, nvdr) kan je die gecamoufleerde auto’s niet ontwaren.’

Het is overduidelijk dat Abdelali het die jongeren wel gunt, ik moet toegeven dat ook ik een vleugje bewondering heb voor hun spitsvondigheid.

Goddelijke retributie

Voor de bewoners van Tamanrasset en omstreken is de recente ontdekking een godsgeschenk, al trekt niet iedereen de woestijn in op zoek naar rondslingerende goudklompjes. De bevolking van het “Zuiden” –de inwoners van de Sahara– voelen zich vaak belazerd door Algiers.

De grondstoffen die het gros van de nationale inkomsten genereren, komen uit de streek van Tamanrasset. Ook het grootste aardgasveld bevindt zich precies in die streek.

Toch genieten de inwoners nauwelijks mee van de opbrengsten van deze kostbare bronnen. Daarom komen ze regelmatig op straat om te protesteren tegen het gebrek aan levenskwaliteit, degelijke huisvesting, kwaliteitsonderwijs en gezondheidszorg.

Het goud in de woestijn en het onvermogen van de ordediensten om het te vinden –politieagenten komen meestal uit het noorden van het land en kennen bijgevolg de streek onvoldoende– beschouwen de Sahara-bewoners als legitiem extraatjes voor de achtergestelde regio.

Gouden kans, verloren moeite

‘Er is wel degelijk goud in de de Hoggar, er is enorm veel potentieel’

Volgens een onderzoek van de Canadese onafhankelijke geoloog Jacques Marchand zou Algerije veel meer goud kunnen ontginnen dan de schamele honderden kilo’s die het land momenteel produceert. Toch wil hij zich niet uitspreken over het mogelijke aantal ton.

Ook Brahmi Youcef, een overheidsexpert en prospector die veertig jaar lang in de streek werkte, bevestigt de geruchten. ‘Er is wel degelijk goud in de de Hoggar, er is enorm veel potentieel’, zegt hij op de Maghrebijnse nieuwssite Maghreb Emergent.

‘Wat ik betreur, is dat die ertslagen door Jan en alleman gebruikt en misbruikt worden, terwijl we met SONAREM (overheidsmijnbouwbedrijf, nvdj) keihard gewerkt hebben om die te vinden.’

De Algerijnse overheid moet klaarblijkelijk een achterstand inhalen ten opzichte van buurland Mali wat de goudontginning betreft. Toch blijft ze vooral inzetten op aardgas en -olie. De moeite die de centrale overheid zich wel getroost, lijkt vooral een kwestie van de illegale handelspraktijken onder controle houden.

Terwijl de helikopter boven de woestijn vliegt, kijk ik regelmatig naar de grond. Je weet maar nooit, misschien vind ik wel een goudklompje in het zand. Mijn gids lacht me uit.

‘De woestijn geeft zich niet zomaar bloot aan de eerste de beste toerist.’