Haalt John Kerry Israël en Palestina uit de impasse?

Eind deze week zou er een meeting tussen Palestijnse leider Mahmoud Abbas en de Israëlische Eerste Minister Benjamin Netanyahu kunnen plaatsvinden. John Kerry, staatssecretaris van de VS, probeert de twee partijen opnieuw rond de onderhandelingstafel te krijgen.

Vertrouwde twist

Twee volkeren, twee staten. Dat is de meest waarschijnlijke oplossing. Deze week staken vertrouwde verschilpunten de kop op, nog voor Abbas en Netanyahu hebben samengezeten. Het grote struikelblok voor vredesgesprekken zijn de Israëlische nederzettingen. Hun aantal bereikte de laatste zeven jaar een hoogtepunt. In mei 2013 alleen al werden bijna 300 nieuwe huizen in de regio Ramallah goedgekeurd en nog eens 300 in de Ramot-nederzetting in Oost-Jeruzalem. Terwijl John Kerry in diezelfde maand een vierde bezoek aan de regio bracht.

Op woensdag 26 juni kondigde Israël er 69 nieuwe aan in Har Homa, ook in Oost-Jeruzalem. ‘We veroordelen deze beslissing die de inspanningen van de VS saboteert om het vredesproces nieuw leven in te blazen’, zegt Palestijnse onderhandelaar Saeb Erekat. Abbas herhaalde pas aan de onderhandelingstafel te willen zitten als Israël de werken aan de nederzettingen stopzet.

Voorzichtige reden voor optimisme

Beide leiders bevinden zich op een kritiek punt in hun leiderschap. Abbas blijkt toegeeflijker te zijn over welke grenzen de twee staten zullen scheiden. ‘Netanyahu lijkt meer geneigd toegevingen te doen, of dat nu om praktische of ideologische redenen is’, zegt Peri, lid van de Israëlische centrumpartij Yesh Atid.

Israël ziet naar verluidt in dat een landwissel onvermijdelijk is.  Op woensdag maakte Netanyahu bekend 90 procent van de Westelijke Jordaanoever af te willen geven om een vredesakkoord te bewerkstelligen. Deze 90 procent is wel minder dan het lijkt: Israël beschouwt de regio Groter Jeruzalem niet als een deel van de Westelijke Jordaanoever. En ‘zonder Oost-Jeruzalem is er geen Palestijnse staat’, zegt Saeb Erekat.

Aan deze toegeving hangen veiligheidsvoorwaarden vast, zoals een gedemilitariseerd Palestina. ‘Vrede en veiligheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden’, zei Netanyahu donderdag 27 juni tijdens zijn ontmoeting met Kerry.

Kerry, een frisse wind?

John Kerry werd pas in februari aangesteld tot staatssecretaris. Het is algemeen geweten dat hij een grote interesse heeft in het conflict. Is zijn optreden verschillend van zijn voorgangers? Hij is zeker ambitieus, en probeert nu vooral zijn beloftes waar te maken.

‘Het is onmogelijk te verwachten dat Israël het bouwen van nederzettingen volledig stopzet’, zei Kerry tijdens zijn bezoek vorige week. Hij dringt er bij beide kanten op aan geen stappen te zetten die zijn pogingen zouden ondermijnen.

Opnieuw geen gevolgen dus voor Israël, ad infinitum, voor hun onwettige nederzettingen. Het Amerikaans buitenlands beleid blijft onveranderd, waardoor de omvang van Kerry’s eventuele verwezenlijkingen in lijn zal liggen met die van zijn voorgangers. Hij kan de partijen misschien wel rond de tafel brengen, maar of ze daar ook lang zullen blijven is een andere vraag.

Algemene Vergadering in september als ijkpunt

Kerry wil geen deadline vastleggen voor een overeenkomst ‘want die werken verstikkend voor een vredesproces’. Toch moet een zekere doorbraak zijn verwezenlijkt tegen september, wanneer de Algemene Vergadering van de VN over de kwestie samenzit.

De Palestijnen veranderden in 2011 van tactiek. In plaats van een juridische strijd verder te zetten om als staat erkend te worden, zochten ze toetreding tot UNESCO, een VN-organisatie. Hun lidmaatschap werd aanvaard ondanks de dreiging van de VS zijn financiering stop te zetten. Eind 2012 kreeg Palestina de status van observerend niet-lid bij de VN. Hierdoor wordt de Palestijnse Autoriteit de facto als staat erkend. Volgens de VS helpen zo’n acties het vredesproces allesbehalve. Een nieuwe toetreding tot een ander VN-agentschap of organisatie is onwaarschijnlijk in de nabije toekomst. ‘Maar voldoende provocatie door Israël zou hierin steeds verandering kunnen brengen’, zegt Laura Van Dievel, doctoraatstudente aan de KULeuven.

Deze vrijdag komt Kerry samen met Abbas in Amman, de hoofdstad van Jordanië.