Hernieuwbare energie in Chili: massa’s potentieel, magere resultaten

Een zonnepanelenplantage in de Atacamawoestijn in Chili.

IMF Photo/Tamara Merino (CC BY-NC-ND 2.0)

Chili is een immens, langgerekt land van 19,5 miljoen inwoners. In het noorden, in de Atacamawoestijn, zijn de mogelijkheden voor zonne-energie legio. Ook windenergie zou het land in overvloed kunnen binnenhalen, want het bevindt zich tussen de Grote Oceaan en de Andes. Alleen al die ligging zou de transitie naar een klimaatneutrale Chileense economie in de hand kunnen werken. Zoveel zon en wind kan namelijk omgezet worden in hernieuwbare energie.

Eind juli 2022 had het aandeel hernieuwbare energie net een recordhoogte bereikt. Maar liefst 62,3 procent van het totale energienetwerk hangt af van groene stroom. Ter vergelijking: in 2021 was het aandeel van hernieuwbare energie gemiddeld goed voor 44,8 procent van het totale net.

Duurzame transitie

De directeur van Acera, een Chileense werkgeversorganisatie gericht op hernieuwbare energie, zegt dat de duurzame transitie een enorme vlucht kent, in élke sector. ‘Vooral in de energie- en de mijnbouwsector zien we hoopvolle resultaten’, aldus directeur Ana Lía Rojas.

‘Door op hernieuwbare energie in te zetten, blijft de energievoorraad stabiel en riskeren we geen energietekorten.’

‘Jaren terug maakte groene stroom amper tien procent uit van het netwerk. Vijf jaar geleden overwonnen we de kaap van 20 procent. En intussen zijn we nog zoveel sterker gestegen. Chili behoort tot de wereldtop!’ De komende jaren, hoopt Lía Rojas, kan het met gemak stijgen tot 70 procent van het energienetwerk.

Andrés Díaz deelt het optimisme van de directeur van Acera. Díaz staat aan het hoofd voor het Centrum van Energie en Duurzame Ontwikkeling aan de private universiteit Diego Portales. ‘Deze stijging van hernieuwbare bronnen en vooral de mogelijkheid om al die energie op te slaan is van fundamenteel belang. Het zal ons wapenen tijdens de energiecrisis die ons te wachten staat. Want om minder broeikasgassen uit te stoten’, benadrukt Díaz, ‘is het noodzakelijk om de steenkoolcentrales te sluiten. Door op hernieuwbare energie in te zetten, blijft de energievoorraad stabiel en riskeren we geen energietekorten.’

En toch lijken de mogelijkheden die hernieuwbare stroom bieden niet helemaal van de grond te komen. In de gemeenschap is er geen interesse voor. Gedecentraliseerde energiebronnen zoals zonnepanelen gericht op eigen consumptie, worden amper geïnstalleerd.

School neemt voortouw

Ingenieur Nicolás O’Ryan is een van de medeoprichters van de organisatie Het Algemene Net. Hij is trekker van een project in de Nueva Zelandia-school in de gemeente Independencia, een buitenwijk ten noorden van de Chileense hoofdstad Santiago. Boven het dak van de turnzaal hangen nu zonnepanelen.

Schooldirecteur Rita Méndez is alleszins helemaal mee in deze transitie. ‘Al die zonnepanelen hebben ook een educatieve functie’, zegt Méndez. ‘We kunnen zo onze kinderen leren wat de vier natuurelementen zijn, hoe zij technologisch ingezet kunnen worden en hoe ze kunnen bijdragen aan een beter leven, zonder schade aan te richten aan onze planeet.’

Het schoolinitiatief is een van de weinige kleinschalige projecten die succes lijken te hebben. Het is er gekomen onder impuls van nieuwe regelgeving. De Chileense wet 21118 moedigt de gemeenschap twee jaar lang aan om voor eigen consumptie voor hernieuwbare energie te kiezen. Daarvoor heeft het Agentschap voor Duurzame Energie fondsen vrijgemaakt. In totaal is er 21.052 dollar beschikbaar, waarvan de helft door het agentschap gefinancierd. De rest van het geld hebben particulieren en de organisatie Het Algemene Net voorzien. Ook vroeg de overheid bedrijven om in het fonds te doneren.

De zonnepanelen boven de turnzaal zijn goed voor 26.703 kWh per jaar. Dat komt neer op voldoende energie voor de school en twintig naburige gezinnen. Binnenkort worden de zonnepanelen aangesloten op het net van Enel Chili, een dochtervereniging van de multinational Enel. ‘Het project zit momenteel in een vergevorderd stadium’, aldus O’Ryan. ‘Ik hoop dat we klaar zullen zijn voor het einde van het jaar.’

Méndez benadrukt dat de zonnepanelen 393 kinderen ten goede komen. Meer dan de helft van haar leerlingen zijn migranten, de meeste Venezolaanse vluchtelingen. In de gemeente Independencia zijn slechts tien klassen, waarvan twee voor kleuters en acht voor lagere scholieren. ‘Deze energie helpt ons om de jonge burgers op te leiden. We leren hen hoe schone energie bijdraagt tot de ontwikkeling van hun leven.’

Gemeenschappelijke energiefabriek

Ook milieuadvocaat Cristian Mires geeft het goede voorbeeld. Hij is voorzitter van Buin Solar, het eerste Chileense initiatief gericht op groene stroom voor gemeenschappen.

De organisatie is opgericht in 2017. Destijds waren er honderd leden, die elk 52,6 dollar toestaken om zonnepanelen te kunnen plaatsen in Buin, een stad op zo’n vijftig kilometer ten zuiden van Santiago. De panelen zijn geïnstalleerd boven een “energielaboratorium” van het Idma (het Instituut voor het Milieu). Het instituut verbruikt de energie zelf, overschotten leveren ze aan het net.

‘De overheid moedigt dit soort projecten te weinig aan.’

Het Idma betaalt maandelijks zo’n 215 dollar aan energiefacturen. Zonder de zonnepanelen zou die rekening oplopen tot zeker het dubbele. De energie die het verbruikt is bovendien schone energie. Dat lijkt Mires relevant voor een instituut van professionals met als doel de klimaatcrisis inperken. ‘Solar Buin is een pioniersproject’, zegt Mires. ‘Zie het als een eerste gemeenschappelijke energiefabriek.’

‘Het project is succesvol gebleken’, beoordeelt Mires. Hij noemt het traject van vijf jaar dat Idma nu gelopen heeft een ‘heuse belevenis’ waarbij het team ‘zeer veel heeft bijgeleerd’. Voor Mires is het duidelijk: gemeenschappelijk opwekken van energie is een ‘dringende oplossing ’om de klimaatcrisis aan te pakken. ‘Uit Buin Solar bleken zowel de sociale, ecologische en economische voordelen.’

Maar het gaat de milieuadvocaat allemaal wat te traag. ‘De overheid moedigt dit soort projecten te weinig aan’, vindt hij. ‘Zo kunnen we schone energie niet democratiseren. ’Volgens Mires zou het een goed idee zijn om het vertrouwen van het publiek in dit soort technologie op te krikken. Ook lijken premies hem nuttig om de financiële drempel voor dit soort investeringen te verlichten. ‘De recent aangestelde president Gabriel Boric had dit vermeld in zijn partijprogramma. Nu moeten we het nog waarmaken, om schone energie verder te ontwikkelen voor deze en de volgende generatie.’

Energie dumpen

Wat de regering en de energieleveranciers nog parten speelt, is de hoeveelheid ‘niet conventionele’ ofwel individueel opgewekte groene stroom die zomaar ‘gedumpt wordt’. Dit jaar alleen al bleef 290 GWh aan zonne- en windenergie ongebruikt.

‘De wetgeving mag niet achterblijven om de opslag van hernieuwbare energie verder te verfijnen.’

Andrés Díaz van het Centrum van Energie en Duurzame Ontwikkeling benadrukt dat we in de toekomst veel beter onze energie moeten kunnen opslaan. ‘Daarvan hangt de stabiliteit van ons netwerk af’, benadrukt hij opnieuw.

Felipe Gallardo, ingenieur bij Acera, betreurt de dumping van energie. ‘Zolang dat gebeurt, moeten we blijven thermische centrales gebruiken’, zegt hij. Geen goede oplossing, want: ‘Die energiecentrales hebben een hoger prijskaartje en zijn vervuilend.’ Gallardo gelooft dat Chili op middellange termijn over voldoende opslagcapaciteit zal bezitten. Ook daar heeft de overheid een rol in te spelen, vindt hij. ‘De wetgeving mag niet achterblijven om de opslag van hernieuwbare energie verder te verfijnen.’