'Het NAVO-beleid is absurd'

Waarom is deze NAVO-top belangrijk?

De NAVO-top die deze namiddag, 19 november, van start gaat, is belangrijk om verschillende redenen. De aanwezigheid van de Russische president is er een van. De toenadering tussen Rusland en de NAVO is een van de weinige buitenlandse successen van president Obama. Verwacht wordt dat beide presidenten een aantal verdragen zullen ondertekenen die hun relatie in de goede richting moeten duwen.

Het enige minpunt hier is het feit dat de VS het in het voorjaar afgesloten START II-verdrag (over de vermindering van strategische nucleaire wapens) nog niet geratificeerd heeft en dat waarschijnlijk ook niet meer zal doen dit jaar.

Daarnaast zal op 20 november ook de terugtrekking van de NAVO-troepen uit Afghanistan besproken worden. Men hoopt deze te voltooien tegen 2014, 2015. Ook zal de mogelijkheid van een Amerikaans afweersysteem tegen lange afstandsraketten op Europese bodem aan bod komen.

Een vierde belangrijk agendapunt is de ontwikkeling van een nieuw strategisch concept voor de NAVO. Hoe moet de alliantie zich gedragen in een wereld met nieuwe economische (en nucleaire) grootmachten, met nieuwe dreigingen en nieuwe verhoudingen?

Waarschijnlijk zal de nieuwe strategie van de NAVO relatief conservatief blijven. ‘Zolang we in een nucleaire wereld leven, zal de alliantie nucleaire wapens behouden’, zo stelde Stephane Abrial, topman van de NAVO bij het uitwerken van de nieuwe strategie, het onlangs nog op een conferentie in Canada.

De NAVO in een nieuwe context

Sinds de vorige update van de NAVO-strategie is er veel veranderd in de wereld. Er zijn inderdaad nog steeds een aantal staten die het niet bepaald goed kunnen vinden met de NAVO, maar er zijn ook een aantal nieuwe bondgenoten. De grootste dreiging komt nu echter voor het eerst van niet-statelijke actoren zoals terroristische organisaties.

Het internationaal klimaat is momenteel, zeker na de beroemde toespraak van president Obama in Praag vorig jaar, erg positief voor een reductie van kernwapens, stelt Tomas Baum, directeur van het Vlaamse Vredesinstituut op het IOB-debat ‘De NAVO en de nieuwe nucleaire spelers’. Toch blijft het vooral een symbolisch debat omdat er zoveel kernwapens zijn, dat zelfs een vermindering de aarde nog honderden keren kan vernietigen.

Tegelijk spreekt Baum van een nucleaire renaissance in niet-militair opzicht en wordt nucleaire energie, ook in ontwikkelingslanden, gezien als een mogelijke oplossing. Hierbij moeten we echter voorzichtig zijn, want de stap van vreedzaam gebruik naar militair gebruik is bijzonder klein en we moeten toch blijven vermijden dat nucleair materiaal in de verkeerde handen terecht komt. Controle, vertrouwen en solidariteit zijn dus noodzakelijk.

De NAVO zal een nucleaire macht blijven. Strategisch?

Is de houding van de NAVO ten opzichte van een bijna evident behoud van kernwapens logisch in deze nieuwe wereld? De deelnemers aan het IOB-debat zijn verdeeld.

Voormalig Divisie-admiraal en voorzitter van de Euro-Atlantische Vereniging van België, Jacques Rosiers, meent van wel. Hij zegt dat de NAVO een mix van conventionele en nucleaire wapens nodig heeft als afschrikkingsmiddel. De angst die andere partijen hebben voor een nucleaire aanval heeft volgens hem een stabiliserend en veiligheidsbevorderend effect.

Risico’s, zoals een kernwapen in de verkeerde handen, ongelukken of menselijke fouten zijn volgens hem klein. ‘Dus waarom zou de alliantie unilateraal haar wapenarsenaal verminderen?’

Omdat de inzet van kernwapens niet meer geloofwaardig is, en het angsteffect dus niet langer bestaat; omdat verdere verspreiding inherent is aan kernwapens (als een staat ze heeft, willen anderen er ook); omdat de tegenstanders niet altijd even rationeel zijn; omdat de NAVO meer legitimiteit zou hebben wanneer ze andere landen het recht om kernwapens te ontwikkelen ontzegt; omdat het risico op ongeautoriseerd gebruik en ongelukken wel degelijk bestaat en ten slotte, omdat het gebruik van kernwapens disproportioneel is. Tom Sauer, professor aan de Antwerpse universiteit en vredesambassadeur van Pax Christi heeft veel antwoorden op die vraag.

Een Europees rakettenschild. Oplossing of probleem?

Een ander controversieel thema in de NAVO bijeenkomst is de eventuele plaatsing van een rakettenschild op Europese bodem. Een dergelijke beslissing zou volledig irrationeel zijn volgens Sauer, hij meent immers dat een dergelijk verdedigingssysteem niet werkt omdat het technologisch (voorlopig) nog niet realistisch is. Daarnaast benadrukt hij de kostprijs van het plan (200 miljoen euro voor Europa volgens voorstanders, jaarlijks 10 miljard euro voor Amerika volgens Sauer) en de politieke impact (een rakettenschild is immers tegen iemand gericht).

Rosiers is een tegengestelde mening toegedaan. Volgens hem is het rakettenschild van Obama wel anders dan dat van Bush en is de houding van Europa dus met reden veranderd. Hij benadrukt de geleidelijke opbouw van het project en het feit dat het op bestaande systemen zal steunen. Bovendien kan het nieuwe systeem aan het Russische gekoppeld worden. Volgens Rosiers werkt een afweerschild dus wél en is het daarnaast budgettair opvallend vriendelijk voor Europa.