Werd de in Oekraïne gesneuvelde Zambiaanse student gerekruteerd door de Wagner Group?

Kledij van een gesneuvelde Russische soldaat in de regio van Charkov.

© Ihor Tkachov / AFP / Belga

Aan het oorlogsfront in Oekraïne sneuvelde in september een jongeman uit Zambia. Zijn familie blijft met vragen achter. Lemekhani Nyirenda was student in Moskou en zat een gevangenisstraf uit in Rusland. Was hij één van de gedetineerden die door de Wagner Group gerekruteerd werden?

Update 12 december: op 29 november erkende de nummer één van Wagner, Jevgeni Prigozjin, dat zijn groep mr. Nyirenda had gerekruteerd, en voegde eraan toe dat de jonge Zambiaan als een held was gestorven. Zijn lichaam werd op 11 december naar huis gevlogen.

Lemekhani Nyirenda was een jongeman van 23 jaar uit Zambia. Hij studeerde sinds 2019 nucleaire ingenieurswetenschappen aan het Moscow Engineering Physics Institute (MEPHI). Dat kon hij dankzij een beurs van de Zambiaanse regering omdat het Afrikaanse land al langer een bilaterale samenwerking met Rusland heeft lopen.

Tijdens zijn studies in Moskou kluste Nyirenda deeltijds bij als koerier. Maar op een avond in 2020 wordt hij door de politie tegengehouden. Wanneer ze zijn lading controleren wordt in één van de pakjes die hij op dat moment vervoerde drugs aangetroffen. Het leverde hem een gevangenisstraf van 9,5 jaar op die hij uitzat in de gevangenis van Tver, ten noorden van Moskou. Volgens zijn familie wist hij nooit wat hij vervoerde.

Wagner

En dan stierf Nyirenda op 22 september op de frontlijn in Oekraïne. Zijn familie is ervan overtuigd dat de jongeman sneuvelde nadat hij gerekruteerd werd door de Wagner Group, de privémilitie onder leiding van oligarch Jevgeni Prigozjin. Dat werd nooit bevestigd.

Wanneer in september in nieuwsuitzendingen en op sociale media beelden de ronde gaan van Prigozjin die gedetineerden toespreekt op de binnenplaats van een Russische gevangenis, liep de rekruteringscampgane van Wagner al even. Nyirenda zou dus al een tijd eerder door de groep kunnen zijn ingelijfd.

De Wagner Group heeft officieel niets te maken met Russische politieke en militaire overheden, maar in de praktijk wordt nauw samengewerkt. Prigozjin behoort tot de vriendenkring van Poetin.

Op de beelden die de ronde gingen is zijn boodschap aan de gevangenen helder. ‘Jullie zijn veroordeeld, maar ik bied een kwijtschelding van de straf aan. In ruil wordt van jullie verwacht zes maanden mee te strijden in Oekraïne. Jullie zullen je nooit terugtrekken of overgeven en wie deserteert krijgt de kogel. Na zes maanden zijn jullie vrij, als jullie het overleven. Wie wil kan na die zes maanden bij Wagner blijven, de rest mag naar huis. Jullie krijgen vijf minuten bedenkttijd.’

Het ging er op dat moment inderdaad heftig aan toe in de oorlog. De Zambiaanse overheid werd pas op 9 november door Rusland ingelicht over het verlies van hun landgenoot. Zes dagen later maakten zij het nieuws bekend, bij monde van de minister van Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking, Stanley Kakubo.

Wat is er gebeurd?

Nyirenda had voor het laatste contact met zijn ouders op 31 augustus. Dat telefoontje verontrustte zijn familie. ‘Hij vertelde mijn ouders dat hij niet meer in de gevangenis zat, maar dat zijn locatie vertrouwelijk was’, vertelde zijn zus Muzang’alu Nyirenda aan BBC. ‘We waren allen bezorgd. We wisten dat hij vast zat in een land waar hij geen rechten had en maakten ons grote zorgen. We vroegen hem wat er aan de hand was, maar meer kon hij niet vertellen.’

Ondertussen werden zijn stoffelijke overschotten overgebracht naar de Russische grensstad Rostov. Zijn lichaam kan in principe gerepatrieerd worden naar Zambia. Dat is erg belangrijk voor de familie. ‘We willen dat hij thuis komt. We willen hem ten ruste leggen met de mensen die van hem hielden. Maar we verdienen ook antwoorden’, vertelde zijn zus in hetzelfde interview.

Wat er precies gebeurd is, wil de familie weten. Hoe werd Nyirenda naar het front gestuurd? En vooral, door wie? Werd op één of andere manier druk op hem uitgeoefend? Werd hij gedwongen?

Zoals vele andere landen nam Zambia een neutrale positie in over de oorlog in Oekraïne. Maar nu wacht het land wel op duidelijke antwoorden over Nyirenda’s dood. Ook de Zambiaanse regering verzocht de Russische autoriteiten om dringend informatie te verstrekken. Het wil weten hoe een Zambiaanse burger die in Moskou een gevangenisstraf uitzat aan het front in Oekraïne terechtkomt.