Hittegolven in Vlaanderen: klimaatopwarming is geen ver-van-ons-bed-show meer

Klimaatopwarming zorgt ervoor dat de intensiteit en frequentie van extreme hitte tot twee keer waarschijnlijker wordt in België.

Natalia Medd (cc: BY 2.0)​

Uit de studie blijkt dat een historische toename van broeikasgassen de kans op een warme junimaand in verschillende Europese landen aanzienlijk verhoogde. Klimaatopwarming zorgt ervoor dat de intensiteit en frequentie van extreme hitte tot twee keer waarschijnlijker wordt in België, tot vier keer zo waarschijnlijk in Frankrijk, Zwitserland, Nederland en Centraal-Engeland en minstens tien keer zo waarschijnlijk in Portugal en Spanje.

Zomermaanden zoals juni 2017 zouden de komende decennia vaker voorkomen. De onderzoekers van de studie verwoorden het als volgt: ‘Wat nu nog een uitzonderlijke warme dag is in juni, kan later deze eeuw de nieuwe norm zijn voor een dag in diezelfde maand.’ Verder gaat de hitte ook vroeger in de zomer voorkomen, zoals dat nu ook al het geval was in juni.

Oversterfte

‘Wat nu nog een uitzonderlijke warme dag is in juni, kan later deze eeuw de nieuwe norm zijn voor een dag in diezelfde maand.’

Hoewel een hittegolf bij de meeste mensen hoogstens voor wat ongemak zorgt, is de impact van langdurige hitte op de mens niet te onderschatten. Volgens het Klimaatrapport 2015 van de Vlaamse Milieumaatschappij is de invloed van hitteperiodes minder zichtbaar dan schade door bijvoorbeeld overstromingen of orkanen. Toch zijn er bij blootstelling aan hitte beduidend méér slachtoffers. Orkaan Katrina maakte in 2005 zo’n 1500 slachtoffers in de Verenigde Staten, terwijl de Europese hittegolf in de zomer van 2003 70.000 slachtoffers kende.

Volgens datzelfde rapport beïnvloeden hittegolven ook de gezondheid van de Vlaming. Joris Moonens, woordvoerder van het Agentschap Zorg & Gezondheid van de Vlaamse overheid, licht toe: ‘Er zijn twee dingen die een rol spelen: de echte hitte enerzijds en de ozon anderzijds. Die twee gaan altijd samen. Bij hitte heb je het gevaar van oververhitting, zodat het lichaam niet meer in staat is om zichzelf voldoende af te koelen.’

Er lijken ook meer mensen te sterven in periodes waarin de temperatuur hoger is: ‘Vooral wanneer de hitte verschillende dagen na elkaar voorkomt, kan het zijn dat mensen erdoor bevangen worden of er zelfs van kunnen sterven. Bij hittegolven heb je dikwijls het fenomeen van “oversterfte”, waarbij het aantal sterftegevallen hoger is dan gemiddeld. Het gaat dan vooral om oudere mensen.’ Oudere mensen ondergaan een aantal lichamelijke processen waardoor hun lichaam niet meer zo goed met warmte kan omgaan. Ze zweten bijvoorbeeld minder en hebben vaak zelf ook niet meer de reflex om op te merken dat ze dorst hebben, waardoor ze niet voldoende drinken.

Naast ouderen zijn ook vaak kinderen onder vier jaar of mensen die al ziek waren – bijvoorbeeld mensen met hart- en vaat ziekten of ademhalingsproblemen – risicogroepen voor de warmte. Baby’s en jongere kinderen lopen volgens het rapport van de VMM meer risico om aan hitte te sterven omdat hun temperatuurregulatie nog in volle ontwikkeling is, waardoor ze sneller uitgedroogd kunnen geraken.

Baby’s en jongere kinderen lopen meer risico om aan hitte te sterven omdat hun temperatuurregulatie nog in volle ontwikkeling is, waardoor ze sneller uitgedroogd kunnen geraken.

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid nam tijdens de hittegolf van 19 tot 25 juni dit jaar een “matige” oversterfte waar van 235 extra overlijdens, vooral in de leeftijdscategorie 85+. Tijdens deze periode werden er 1845 sterfgevallen verwacht, maar in realiteit zijn er 2080 gevallen geregistreerd in België. Desondanks geeft het instituut aan dat het nooit met zekerheid een oorzakelijk verband kan leggen tussen die verhoogde sterftecijfers en hittegolven.

Smeltende tramsporen

Hittegolven hebben volgens het rapport ook nog andere gevolgen voor Vlamingen, zeker voor die Vlamingen die in steden wonen. Wanneer een zware hittegolf een stad treft, zakt door de droogte het peil van waterlopen en kan de drinkwatervoorziening in problemen komen. Kwetsbare groepen zoals alleenstaande ouderlingen kunnen dan weer minder goed aan water geraken. Verder gaat de koelende werking die parken en ander stedelijk groen normaal hebben, verloren. Het kan ook zijn dat pendelaars en goederen niet op hun bestemming geraken omdat treinen en trams ontregeld zijn door treinsporen die vervormd zijn door de hitte.

Verder kan de elektriciteitsproductie onder druk komen te staan door een tekort aan koelwater. Elektriciteitspannes zullen geen uitzondering meer zijn, en dat geeft op zijn beurt dan weer problemen met de koelingssystemen van ziekenhuizen en met informaticasystemen.

Hitteplannen

Ook België ontsnapt dus niet aan de gevolgen van klimaatopwarming. Hittegolven zoals die van 19 juni brengen de realiteit van klimaatopwarming dichterbij dan ooit.

De Vlaamse Overheid pakt het probleem momenteel aan met de zogenaamde “hitteplannen”, waarbij ze bijvoorbeeld inzet op sensibilisering om de impact van hitte op de volksgezondheid in te perken. Ook is er een preventief luik. ‘Tijdens de waakzaamheidsfase sturen we vanuit de overheid al een herinnering aan een aantal organisaties die met kwetsbare personen werken, zoals woonzorgcentra en kinderdagverblijven, zodat ze weten dat er warme periodes kunnen aankomen en dat ze maatregelen kunnen treffen zoals koele ruimtes en voldoende drank voorzien’, aldus Moonens. Ook loopt er dit jaar een uitgebreide overheidscampagne, “Warme Dagen”, om burgers verder te sensibiliseren.

Ondanks deze initiatieven zijn de Vlaamse hitteplannen nog niet specifiek voorzien op de mogelijkheid van meer frequente en intensere hittegolven die Vlaanderen volgens het rapport van de World Weather Attribution nog te wachten staan. Sensibilisering rond de impact van hitte op volksgezondheid is één ding, klimaatopwarming onder de aandacht brengen als medeoorzaak van die hitte lijkt een verdere stap in de goede richting.