"Hiv-golf" bedreigt Centraal-Azië

Al enkele jaren kennen Oost-Europa en Centraal-Azië de snelst groeiende hiv/aidsepidemie ter wereld. In de voorbije tien jaar is het aantal mensen met hiv er meer dan verdubbeld. Rusland en Oekraïne zijn samen goed voor 90 procent van alle besmettingen in de regio. De epidemie werd tot nog toe vooral verspreid door injecterende druggebruikers, maar nieuwe gegevens wijzen op een toenemende overdracht door hetero- en homoseksueel contact, inmiddels goed voor 30 procent van de besmettingen.

Dat nieuws vormt een totaal nieuwe uitdaging voor overheden, maar die blijven voorlopig te laks, zegt Kazatchkine, speciale gezant van de VN-secretaris-generaal voor hiv/aids in Oost-Europa en Centraal-Azië. De respons is grotendeels pover en ineffectief.

“Hiv/aids moet in Oost-Europa en Centraal-Azië uit het medische getto gehaald worden. Ik ben bang dat de ziekte niet adequaat aangepakt wordt tot ze meer zichtbaarheid krijgt en de gezondheidssystemen van de landen de middelen krijgen om ermee om te gaan”, zegt hij. “In sommige landen zal waarschijnlijk eerst een golf van doden nodig zijn, of de dood van een bekend persoon of een prominent lid van de kerk voor er iets verandert.”

Snelste ter wereld

Door de stigmatisering van druggebruik, homoseksualiteit en hiv kan de ziekte zich ongezien verspreiden en is het moeilijk accurate data te verzamelen over de overdracht ervan. Volgens artsen bemoeilijkt het ook de strijd tegen de ziekte. “We weten dat elke wetgeving die mensen met hiv marginaliseert of stigmatiseert contraproductief is voor de strijd tegen de ziekte”, zegt hoogleraar Jens Lundgren van de European Aids Clinical Society (EACS). “Voor een goed, rationeel gezondheidsbeleid is een duidelijk beeld van de epidemiologie nodig: waar en in welke gemeenschappen de ziekte zich verspreidt.”

Bovendien krijgen de landen internationaal kritiek voor de lakse reactie van hun gezondheidssystemen. De beschikbaarheid van geneesmiddelen is pover: in Rusland kan amper 8 procent van alle patiënten antiretrovirale middelen krijgen. “Een van de problemen in Rusland is dat er geen integratie is van mensen met hiv in het gewone gezondheidssysteem”, zegt Kazatchkine. “Als de ziekte wordt vastgesteld, wordt de patiënt gewoon doorverwezen naar een speciaal centrum. Het is alsof men ervan af wil. Niemand volgt ze op en ze worden in feite vergeten.”

Internationale instellingen roepen de landen in de regio op om zogenaamde schadebeperkingsprogramma’s op te zetten, zoals de verdeling van schone naalden onder druggebruikers – een aanpak die in het Westen al zijn verdienste bewezen heeft. Hoewel in sommige landen, zoals Oekraïne, al met succes enkele van die programma’s zijn gestart, zijn landen als Rusland apathisch tot vijandig. Als er al initiatieven zijn, worden die gefinancierd door buitenlandse organisaties.