Hoe schoon zijn truitjes en schoenen op WK? (*)

De drie merken die in de Zuid-Afrikaanse voetbalstadions het WK om de meeste aandacht zullen strijden, zijn Adidas, Nike en, in iets mindere mate, Puma. Het Duitse Adidas is de hoofdsponsor van dit tornooi en levert de wedstrijdbal en de voetbaluitrusting van twaalf ploegen. Het Amerikaanse Nike staat heeft een contract met tien teams, het Duitse Puma met zeven.

Internationale organisaties zoals Oxfam en Greenpeace hebben die grote bedrijven er al meermaals van langs gegeven omdat ze het niet altijd zo nauw zouden nemen met de zorg voor mens en milieu. In de ontwikkelingslanden, waar veel sportuitrusting voor de grote merken wordt gemaakt, worden de rechten van de arbeiders nogal eens met de voeten getreden, zegt Oxfam. De lonen zijn laag, de werkdagen lang, de mogelijkheden om voor je rechten op te komen schaars.

Smeergeld

Oxfam probeert daar iets aan te doen door rechtstreeks met de bedrijven te onderhandelen over concrete gevallen van benadeelde werknemers. Zo klaagt het aan dat vakbondsleiders die ontslagen zijn bij Indonesische producenten van Adidasschoenen op een zwarte lijst terechtkomen en daardoor nauwelijks nog aan de slag kunnen bij andere Adidasleveranciers. Eén vakbondsleider, die bij Panarub ontslagen was, had uiteindelijk smeergeld moeten betalen om elders aan de slag te kunnen.

In een brief die Oxfam-Australië in februari dit jaar aan Adidas stuurde, erkent de organisatie “enkele positieve ontwikkelingen”, vooral Adidas’ bijdrage tot de dialoog met de Indonesische vakbonden die in november 2009 formeel van start ging. “Maar algemeen gezien stellen we vast dat Adidas zich nog veel harder moet inspannen om de code van de Fair Labour Association (FLA) na te leven, vooral in verband met niet-discriminatie en vrijheid van vereniging.”

Just stop it

Nike krijgt er van langs omdat de Aziatische mannen en vrouwen die Nike-producten maken, nauwelijks 2 dollar per dag verdienen. Oxfam noemt het zorgwekkend dat de Amerikaanse multinational zijn productie steeds vaker verhuist naar landen waar vakbonden verboden zijn. Oxfam probeert die praktijken in te dammen met de petitieactie Just Stop It – een verwijzing naar Nike’s reclameslogan Just  Do It.

In de Verenigde Staten zelf heeft de Universiteit van Wisconsin-Madison vorige maand zijn contract met Nike opgezegd. Het gaat om de eerste Amerikaanse universiteit die zover gaat. De universiteit is niet te spreken over de manier waarop Nike-leveranciers ontslagen werknemers in Honduras behandelt. Twee fabrieken werden gesloten en de werknemers belandden zonder vergoeding op straat.

“Nike heeft geen zinvolle oplossingen ontwikkeld voor ontslagen werknemers en hun gezinnen in Honduras, en het is dat ook niet van plan”, verklaarde rector Biddy Martin. “Het heeft geen duidelijke langetermijnplannen voorgelegd om gelijkaardige problemen in de toekomst te vermijden. Door deze combinatie van redenen hebben we besloten voorlopig een einde te maken aan onze relatie.”

Grote merken tonen zich gevoelig voor de druk van ngo’s. Vorig jaar bijvoorbeeld stelden onder meer Adidas en Nike een moratorium in op de aankoop van leder uit Brazilië. Uit een onderzoek van Greenpeace was gebleken dat grote uitvoerders van lederproducten vee gekocht hadden van kwekerijen die betrokken waren bij illegale ontbossing. Veebedrijven vormen de grootste bedreiging voor het Amazonewoud.

(*) Dit is een bijdrage in een reeks van berichten naar aanleiding van het WK voetbal in Zuid-Afrika. De reeks loopt tot 4 juni, een week voor het begin van het toernooi.