Industrialisatie liet ecologische tijdbom na onder Soa Paulo
Mario Osava
27 mei 2002
Tienduizenden mensen in twee wijken van Sao
Paulo, de hoofdstad van de meest geïndustrialiseerde provincie van Brazilië,
leven op een ecologische tijdbom. Hun huizen zijn gebouwd op stortplaatsen
voor industrieel afval dat daar in de jaren 70 en 80 werd gedumpt. De
Milieudienst van Sao Paulo heeft 255 vervuilde gebieden gelokaliseerd in de
provincie maar slechts voor 145 sites bestaan bodemsaneringsprogramma's.
De ecologische tijdbomen in Sao Paulo werden in kaart gebracht op het eerste
internationale Symposium over het Milieu en Duurzame Ontwikkeling in
Geïndustrialiseerde Woonzones afgelopen week in Paulinia, een stad op 100
kilometer van Sao Paulo. Het gevaar loert niet enkel in de bodem; ook de
lucht en het grondwater in de stedelijke gebieden is ernstig vervuild. De
rivieren Tieté en de Paraíba do Sul, die het afval vervoeren van de
bedrijven in de provincies Sao Paulo en Rio de Janeiro, zijn er het ergst
aan toe. Om de rivieren grondig te zuiveren is 30 tot 50 jaar nodig, schat
Dorival Bruni, voorzitter van het Instituut voor de Ecologische Biosfeer,
dat het symposium organiseerde.
Gaststad Paulinia, waar de petro-chemische industrie het ritme aangeeft,
kent het probleem maar al te goed. Elk jaar komen er gezondheidsproblemen
aan het licht die het gevolg zijn van de vervuiling. Het meest bekende
schandaal is dat rond de vestiging van het Nederlands-Britse oliebedrijf
Shell in Recanto de los Pájaros. Shell zorgde in de jaren 70 en 80 voor
ernstige vervuiling op een industrieterrein waar nu 60 huizen met
bijbehorende akkertjes staan. In 1994 gaf Shell zijn verantwoordelijkheid
toe maar het bedrijf weigert herstelbetalingen te doen aan de gedupeerde
bewoners.
Dergelijke ecologische woestenijen zijn een gevolg van het wilde
industrialisatieproces dat in de jaren 50 op gang kwam. Ecologische besef en
milieubescherming waren toen onbestaande, geeft José Goldemberg, de
Milieuminister van de provincie Sao Paulo, toe.
De bestaande milieuwetgeving en de bestaande instellingen blijken
ontoereikend om nieuwe schandalen te voorkomen. De afgelopen weken werd
bekend dat ten minste 136 kinderen in Baurú, op 340 kilometer van Sao Paulo,
gevaarlijk hoge concentraties kwik in hun bloed hebben. De kinderen wonen
allemaal in een wijk rond de batterijbedrijf Ajax. De directie heeft de
verantwoordelijkheid overigens toegegeven en heeft de slachtoffers medische
bijstand beloofd. Kwik in het menselijk lichaam kan voor neurologische
problemen en mentale afwijkingen zorgen.
Deze en andere incidenten hebben het Braziliaanse Congres doen ontwaken uit
een diepe slaap. Het parlement werkt nu aan een wetsvoorstel dat een
degelijk afvalbeleid op poten moet zetten. Maar de politieke elite heeft de
oude gewaden van laissez-faire nog niet afgelegd. Ecologisch getinte
wetsontwerpen hebben officieel een lagere prioriteit dan economische noden,
zegt Emerson Kapaz, het parlementslid dat de afvalwet voorstelde.
Er is een tekort aan geld en instellingen om aan milieupreventie te doen,
was een vaak gehoorde verzuchting op het symposium in Paulinia. Er gaat een
half miljoen dollar naar de preventie van ecologische rampen in Brazilië. In
de Verenigde Staten en Japan is dat respectievelijk tien en vijf miljard,
zegt de voorzitter van het Biosfeer Instituut. De 1500 deelnemers
ondertekenden een charter dat de regering oproept om een Vereniging van
Industriesteden en een Nationaal Centrum voor de Preventie van Milieurampen
en Herstelbetalingen op te richten. De eerste instelling zou 350 steden en
gemeenten die een industrie van betekenis hebben, verenigen.