‘Iran gebruikt mensen met dubbele nationaliteit om te onderhandelen’

‘Eerst dacht ik dat het een vergissing was en dat hij snel vrij zou komen, maar ondertussen is dat duidelijk niet het geval. Ze hebben een zaak tegen mijn echtgenoot gefabriceerd en hij zit ondertussen al 26 maanden gevangen’, zegt Vida Mehrannia tegen MO*.

(c) VUB / Thierry Geenen

De Zweeds-Iraanse VUB-gastdocent Ahmadreza Djalali werd tijdens een bezoek aan zijn thuisland in april 2016 gearresteerd door de Iraanse veiligheidsdiensten. ‘Eerst dacht ik dat het een vergissing was en dat hij snel vrij zou komen, maar ondertussen is dat duidelijk niet het geval. Ze hebben een zaak tegen mijn echtgenoot gefabriceerd en hij zit ondertussen al 26 maanden gevangen’, zegt Vida Mehrannia tegen MO*.

Mehrannia is samen met haar jonge zoon en dochter in Brussel om bij politici, Europarlementariërs en het grote publiek aandacht te vragen voor de zaak van haar man. Nadien trekt het gezin naar Straatsburg voor overleg met de Europese Raad.

Steeds meer Europeanen met dubbele nationaliteit gevangen in Iran

Djalali werd in oktober 2017 ter dood veroordeeld voor efsadeh-fil-arz of het verspreiden van corruptie op aarde. Een vage, vrij in te vullen aanklacht die het Iraanse regime regelmatig gebruikt om gewetensgevangenen ter dood te veroordelen. Hoewel zijn gezondheidstoestand al maandenlang zorgwekkend is, krijgt Djalali geen medische zorg: ‘Mijn echtgenoot is 25 kilogram vermagerd en uit een bloedonderzoek is gebleken dat zijn hoeveelheid witte bloedcellen vijftig procent te laag ligt. We staan onder enorme emotionele druk. Mijn kinderen missen hem en hij mist hen. Mijn zoontje vraagt me elke dag waar zijn vader is, maar we kunnen niet naar Iran’, zegt Mehrannia.

Ngo’s die de zaak onderzochten, waaronder Amnesty International en het Internationaal Observatorium voor Mensenrechten (IOHR), zijn overtuigd van Djalali’s onschuld. De echte reden dat hij gevangenzit is politiek: ‘We zien dat Iran in sterk toenemende mate Europeanen met dubbele nationaliteit gevangenzet. Het zijn er ondertussen meer dan dertig. Uit gesprekken met hun families blijkt dat het steeds hetzelfde verhaal is: dwang, foltering, eenzame opsluiting en een oneerlijk proces’, zegt Valerie Peay van het IOHR.

‘Iran gebruikt mensen als onderhandelingsmiddel om steun af te dwingen en dat is niet acceptabel. Het gaat hier om een rampenarts en academicus die gevangenzit met een doodstraf die hem boven het hoofd hangt, zonder toegang tot medische zorg, tot een advocaat of tot consulaire diensten’, zegt Peay. ‘Zijn proces duurde amper drie uur’, zegt Mehrannia. ‘Het Hooggerechtshof keurde het vonnis op een paar dagen tijd goed tijdens een geheime en abnormale procedure. Ahmadreza en zijn advocaat werden zelfs niet geïnformeerd om in beroep te gaan tegen de beslissing!’

Ook de documenten die Djalili’s advocaat voorzag als bewijsmateriaal werden volgen Peay niet bekeken tijdens diens laatste proces: ‘Het ging om meer dan 1000 bewijsstukken. En zijn huidige advocaat werd vorige week zelf gearresteerd omdat ze de executie van de soefi Mohammad Salas probeerde te stoppen. De situatie is verschrikkelijk.’

Ook Vlaams minister-president Geert Bourgeois is met de zaak begaan. Hij overlegde meermaals met de Iraanse ambassadeur, verschillende Iraanse ministers en vicepresident Sattari. ‘We dringen in de contacten telkens aan op een humanitaire behandeling en de nodige medische zorg. Enkele maanden geleden beloofde de ambassadeur dat er een herziening van het proces zou kunnen komen, maar voorlopig komt er niets van in huis. Een andere mogelijkheid die we hebben aangekaart, is dat Djalali gratie zou krijgen, maar ook daar zijn ze nog niet op ingegaan.

Een grote moeilijkheid is volgens Bourgeois dat het onmogelijk is rechtstreeks te onderhandelen met het hoogste gezag, opperste leider ayatollah Khamenei. ‘Vorige week zag ik de vicepresident, maar degene die de beslissingen neemt, is de geestelijke leider. De politici zeggen steeds dat ze de boodschap zullen overbrengen, maar concrete antwoorden komen er niet en tot de geestelijke leiders zelf krijg je geen toegang.’

De Vlaamse regrering en het Vlaams Parlement schaart zich samen met de VUB achter de eis tot vrijlating voor Ahmedreza Djalali

(c) VUB / Thierry Geenen

Mensenrechten als conditio sine qua non

Toch geven de sympathisanten van Djalali, waaronder de VUB, het UZ Brussel, mensenrechtenorganisaties en verschillende politici, de strijd niet op: ‘We gaan door en we geven het signaal dat we professor Djalali niet laten vallen. Zijn kinderen moeten kunnen blijven geloven in de toekomst’, zegt VUB-rector Caroline Pauwels. Volgens Peay moet er echter nog meer gedaan worden om Djalali te redden: ‘België heeft zeer goed werk geleverd: er zijn resoluties aangenomen in het parlement, men heeft geprobeerd druk uit te oefenen, … Toch is het niet genoeg. Djalali is nog steeds in gevaar. Mensen moeten nu massaal samenkomen om te zeggen dat het genoeg geweest is. De Europese Unie en het Europees Parlement moeten samen de opheffing van dit doodsvonnis eisen.’

Over hoe Europese landen nu verder met Iran moeten omgaan, zijn de meningen verdeeld. Terwijl Peay mensenrechten als een conditio sine qua non ziet, is het volgens minister-president Bourgeois verstandiger de banden te blijven aanhalen. Volgende maand bezoekt de Iraanse president Hassan Rouhani Oostenrijk en Zwitserland om Europese steun te zoeken voor het kernakkoord, waaraan de VS zich recent onttrokken hebben. Geen goed idee volgens Peay: ‘We zouden president Rouhani niet in de EU mogen verwelkomen tot hij werkt maakt van de mensenrechten in zijn land.’

‘We staan op een punt waar we een keuze moeten maken tussen handel en mensenrechten. In eerste instantie zouden we uitsluitend over mensenrechten moeten praten en dan pas over handel en het kernakkoord. Terwijl we focussen op het kernakkoord vergeten we dat het hier om echte mensen gaat wiens levens verwoest worden. Als de macht niet bij de president ligt, dan moeten we kijken hoe we wél druk kunnen zetten en elke steun aan Iran intrekken. Dat kan bijvoorbeeld op academisch vlak: Iran stuurt veel studenten naar hier om kennis te vergaren, maar als wij onze academici naar daar sturen, worden ze in de gevangenis gegooid.

Volgens minister-president Bourgeois biedt echter net de samenwerking met Iran kansen om het regime te beïnvloeden: ‘De EU kan een hefboom zijn in de relaties met Iran, zeker nu de EU in tegenstelling tot de VS de nucleaire deal in acht neemt en erkent dat Iran de deal respecteert. Iran moet beseffen dat de EU in de nucleaire deal aan de zijde van Iran staat. De EU zoekt maatregelen om de sancties van de VS tegen te gaan, wat heel moeilijk is. Iran moet inzien dat het Westen hen een kans biedt om erop vooruit te gaan. De relaties stopzetten omwille van deze zaak is geen optie. Het is belangrijk de banden te onderhouden, want dat zal ook leiden tot meer vrijheid en liberalisering daar.’