Iran plukt vruchten van gekibbel Rusland-VS

De kleine kans die de regering-Bush nog had op een militaire operatie in Iran, slinkt zienderogen zolang het conflict rond Georgië niet beëindigd is. Bovendien wordt nu ook de kans erg klein dat Moskou nieuwe sancties van de VS en Europa tegen Teheran zal steunen. Rusland is lid van de Veiligheidsraad en heeft er vetorecht.
De confrontatie tussen Washington en Moskou heeft Iran niet alleen naar achteren geschoven op de Amerikaanse buitenlandse agenda, maar heeft ook Teherans geopolitieke gewicht vergroot. “Toen de VS binnenvielen in Irak, deden ze dat niet om Irans positie te verstevigen, maar dat was wel het resultaat”, zegt Gary Sick, Iranexpert aan de Universiteit van Columbia en voormalig lid van de Veiligheidsraden van de Amerikaanse presidenten Ford, Carter en Reagan. “En hoewel ook niet zo bedoeld, kan de Russische invasie van Georgië hetzelfde effect hebben.”

Wantrouwen

Tot nog toe heeft Teheran nauwelijks gereageerd op de crisis in Georgië. Ondanks de oproep van rechtse stemmen om zich aan de zijde van Rusland te scharen, heeft president Ahmadinejad de Russische actie afgekeurd, met name de erkenning van Abchazië en Zuid-Ossetië. “De reden daarvoor is principieel”, zegt Farideh Farhi, Irandeskundige aan het Woodrow Wilson International Centre for Scholars. “Als Iran begint met het steunen van separatistische regio’s, dan kan het zelf te maken krijgen met gelijkaardige afscheuringsbewegingen.”
Bovendien ziet een groot deel van het politieke establishment in Teheran Rusland niet als een betrouwbare partner, zegt ze. Het land mag dan steun geven aan de nucleaire ambities van Iran, het gebruikt Iran ook als pasmunt in de relaties met de VS.
“Iran is slim: ze zullen Rusland pas te hulp schieten als het daarom vraagt, en dan kunnen ze meteen ook iets terug vragen”, zegt ze. Dat kan bijvoorbeeld een versnelde afwerking van de nucleaire installatie in Bushehr zijn, of de levering van geavanceerde luchtafweersystemen.
De invloed van Teheran is niet enkel te danken aan de rol die het land speelt in een strategisch belangrijke regio, maar ook aan het feit dat Iran een grote olie- en gasproducent is en een belangrijk transitland voor energie naar Europa. Die positie is nog sterker geworden nu Rusland heeft gedemonstreerd hoe snel het de toevoer via de Bakoe-Tbilisi-Ceyhan (BTC)-pijpleiding in het gedrang kan brengen. Dat is de enige pijpleiding die niet via Rusland of Iran naar het Westen loopt.
“Als de BTC en Georgië geen betrouwbare energieleveranciers meer zijn, zal Iran ongetwijfeld het spel hard spelen”, voorspelt Professor William Beeman, van de University of Minnesota. “‘Als je gas wilt, kunnen wij het leveren’, zal hun positie zijn”, zegt de professor, die erop wijst dat Zwitserland onlangs een 25-jaar durende overeenkomst getekend heeft met Teheran voor de levering van 42 miljard dollar aan gas, tot grote ergernis van de VS. “Ik denk dat de Zwitsers een goede barometer zullen blijken voor de rest van Europa.”

Keerzijde van de medaille

Sommige deskundigen waarschuwen echter dat het voordeel voor Iran van korte duur kan zijn. Nu een Russisch veto over nieuwe sancties tegen Iran zo goed als zeker is, kan Washington immers beslissen om de moeilijke route via de Verenigde Naties te laten vallen en zelf een “coalition-of-the-willing” op te zetten, zegt Trita Parsi, voorzitter van de National Iranian American Council (NIAC).
Michael Klare, auteur van “Rising Powers, Shrinking Planet: The New Geopolitics of Energy”, denkt dan weer dat de unilaterale inval van Rusland in Georgië de Amerikaanse president Bush en zijn vice-president Cheney juist kunnen overtuigen om sneller voor een militaire actie in  Iran te kiezen. “De vraag is of Bush en Cheney zich door de aanpak van Rusland gesterkt voelen in hun oorlogsplannen of niet”, zegt hij.