Jemenieten protesteren

Sinds:
11 februari 2011, de “Dag van Woede”, de dag ook dat de Egyptische president Moebarak capituleerde. Al in januari braken her en der kleinere straatprotesten los.

Waar:
De grootste protesten vinden nog steeds plaats in Sana’a en Aden (al-Mansourah, Lahj). In Sana’a verzamelden de demonstranten aanvankelijk op het Tahrirplein maar ze werden verdreven en verplaatsten zich nadien naar de wijken rond de nieuwe universiteit, onder meer naar het Plein van Verandering.

Eisen:
De eerste eis van de betogers is en blijft het vertrek van de president, en ze protesteren eveneens tegen een geautomatiseerde troonopvolging van Saleh’s zoon in 2013, die Saleh intussen al afzwoer.

Voedingsbodem:
President Ali Abdullah Saleh regeert het land al 32 jaar via een patronagesysteem en compromissen met Jemenitische clans en andere groepen. Salehs bestuur biedt weinig zicht op ontwikkeling. Jemen kampt met ernstige veiligheidsproblemen en staat als armste Arabische staat voor duizend-en-één uitdagingen op politiek, economisch en sociaal vlak. Antiterreurprogramma’s slaan niet aan en de bestuurlijke machten zijn doordrenkt van corruptie.

Mobiliserende groepen:
Ook in Jemen waren het vooral initieel jongeren, studenten die op straat kwamen en komen. Een organisatie als Vrouwelijke Journalisten zonder Ketens, met de bekende activiste Tawakkol Karman, zelf lid van de Islah-oppositiepartij aan het hoofd, roept mee op tot protest en mobiliseert actief via de moskeeën.

Krijgen vooral steun van:
Islah, de oppositiecoalitie en grootste tegenstander van Saleh en zijn getrouwen. Ook regeringskritische groepen als de al-Houthibeweging (in het noorden) en de zuidelijke afsplitsingsbeweging steunen de protesten. Belangrijker is dat een deel van de Saleh-getrouwe stamhoofden, van onder meer de Bakil en de Hashid, hun rug naar de president toekeren.

Zeker na de bloedige repressie van vrijdag 18 maart keren steeds meer mensen zich tegen Saleh en zijn entourage. Drie ministers, 13 parlementsleden, zes Jemenitische ambassadeurs (bij de VN, Libanon, Japan, Jordanië, Syrië en Tsjechië) en tal van ambtenaren  namen intussen al ontslag uit protest tegen de bloedige repressie door de centrale veiligheidsdiensten en de republikeinse garde.

Op 21 maart hebben topfunctionarissen van het leger hun steun toegezegd aan de regimekritische demonstranten.  Dit is een belangrijk signaal naar de Saleh-clan die tot nu gesteund werd door het leger. Ali Muhsin al-Ahmar, een vooraanstaande getrouwe uit Salehs eigen stam, zegde zijn steun toe aan de geweldloze revolutie en liet weten dat soldaten onder zijn commando de demonstranten op het Plein van Verandering zullen beschermen. Ali Muhsin is zowat de belangrijkste figuur in het leger en na zijn stellingname volgden tal van andere legerfuctionarissen zijn voorbeeld om de revolutie te steunen. Analisten vertalen de bocht die Ali Muhsin maakt als een mogelijke voorbereiding op een Jemen zonder Saleh, een verzekering dat hij ook na Salehs mogelijke vertrek topman bij het leger kan blijven.

Op 24 maart braken in de stad Mukalla gevechten uit tussen de republikeinse -Saleh-getrouwe- garde en legereenheden die de kant van de demonstranten kiezen.

N°1:
President Ali Abdullah Saleh, hij genoot tot nu toe brede steun van het leger.  De huidige regeringsleider is premier Ali Muhammad Mujawar.

**Regeringspartijen:**De grootste politieke partij is het Algemeen Volkscongres (al-Mu’tammar al-Sha’bi al-‘Am), die bij de vorige parlementsverkiezingen in 2003 een ruime meerderheid haalde (238 van de 310 zetels). Maar de partij brokkelt af, nu parlementsleden (onder andere twee belangrijke stammenhoofden van de Bakil en Hashid) en andere functionarissen uit de partij stappen.

Analisten vertalen de bocht die topfunctionaris bij het leger Ali Muhsin maakt, als een mogelijke voorbereiding op een Jemen zonder Saleh, een verzekering dat hij ook na Salehs mogelijke vertrek zijn machtspositie bij het leger behoudt.

**Oppositie:**De grootste oppositiepartij is Islah, een coalitiepartij, die pleit voor verandering, grondwetshervorming. Jemen kampt ook met twee grote conflicten, in het zuiden en het noorden van het land. De zuiderse krachten die zich willen afscheiden, worden vertegenwoordigd door de coalitiepartij Al-Hiraq. De noordelijke houthi-beweging heeft onafhankelijke zitjes in het parlement.

Balans:
De totale dodenbalans in Jemen is niet duidelijk, er vallen her en der doden tijdens protesten, vooral in Sana’a, Aden en Taiz. Het is zeker dat de regeringstroepen bijzonder gewelddadig reageren op betogers en verslaggevers.

Vrijdag 18 maart was de bloedigste protestdag tot nu toe, er werden volgens uiteenlopende berichten minstens 41 mensen gedood en 200 mensen gewond.
Het regime zet ook steeds meer buitenlandse journalisten het land uit en verscheidene journalisten werden slachtoffer van agressie.

President Saleh, wiens ambtstermijn eindigt in september 2013, liet bij aanvang van de protesten weten dat hij zijn ambtstermijn niet zal verlengen. Hij sprak zich ook tegen de erfenisregeling voor zijn zoon uit en kondigde hervormingen van het kiessysteem aan. Saleh riep nog op tot dialoog, wat geweigerd werd door de demonstranten. De president antwoordde dat hij niet zal aftreden en doet de protesten af als pure provocatie en anarchie, die hij wil bevechten tot zijn laatste druppel bloed. Vermits Saleh steeds meer te maken heeft met rebellie in de veiligheidstroepen (onder meer in Sada’ah), en mensen ontslag nemen uit het Algemene Volkscongres (grootste regeringspartij in Jemen), wordt Salehs positie zeer benard.

Op 28 februari kondigde Saleh aan dat hij binnen de 24 uur een eenheidsregering wil vormen, desnoods zonder de oppositiepartijen, die geneigd zijn om elk voorstel van Saleh te weigeren. Saleh wil in dat geval beroep doen op onafhankelijke personen omdat hij ‘het belangrijk acht om een basis te leggen voor de verregaande wettelijke hervormingen.’ Daar is niets van in huis gekomen.

**Reactie:**Gregory Johnsen (Jemenkenner en blogger Waq-al-Waq):  ‘De VS, Groot-Brittannië en Europa zijn niet de “bad guys” hier maar hun politieke visie en publieke statements hadden veel intelligenter en meer proactief kunnen zijn. (…) Ik hoop persoonlijk dat de VS druk zal uitoefenen op Saleh om te vertrekken maar het ziet er niet naar uit dat Obama meegaat in die lijn. De VS zijn te bezorgd over wat zal gebeuren met Al Qaeda in de regio als Saleh vertrekt.’

Politiek analist Abdul Ghani al-Iryani: ‘De kans op een burgeroorlog is verhoogd, door een verdeling van de legertroepen. Op dit moment is de kans op burgeroorlog nog laag, en er zal niet meteen een algemene confrontatie zijn, maar het risico bestaat.’

**Gecoverd:**De pers in Jemen wordt sterk gecontroleerd. 2009 stond geboekstaafd als een gitzwart jaar voor de Jemenitische journalistiek. Dat vertaalde zich in nieuwe agressieve intimidatiemethoden tegen journalisten en 256 geweldplegingen.  De regering installeerde dat jaar ook een speciale mediarechtbank, die gericht is op het criminaliseren van journalisten. Ook het internet is een nieuwe afzetmarkt geworden. Wie een nieuwe site wil oprichten, betaalt enorme sommen voor de licentierechten. Internet in Jemen staat nog in de kinderschoenen. Volgens Gregory Johnsen zijn er slechts 200.000 internetlijnen in Jemen, al maken meer mensen van één lijn gebruik. Buitenlandse journalisten die voor langere tijd in Jemen verblijven, werden opgepakt en het land uitgezet.

Het schaarse aantal degelijke sociale netwerksites heeft te kampen met het regelmatig afsluiten van het Internet. Dat was onder meer op vrijdag 18 maart, de bloedigste protestdag tot dusver, het geval. Toen kampte Sana’a sowieso met een massale elektriciteitspanne als gevolg van aanslagen door tribale groepen op belangrijke energiecentrales.