Jongeren zien heil in voormalig legerleider Bouterse
Pieter-Bas van Wiechen
12 augustus 2010
Paramaribo, de hoofdstad van Suriname, zal vandaag waarschijnlijk het toneel zijn van de feestelijke inauguratie van Desi Bouterse (64) tot nieuwe president van het land. Toch zijn de meningen over het democratisch gekozen staatshoofd sterk verdeeld. Dezelfde man die nu door velen als vernieuwer wordt gezien is voor anderen de man die in de jaren tachtig een staatsgreep pleegde, tegenstanders uit de weg ruimde en veroordeeld is wegens drugshandel.
Het mag voor de buitenwereld misschien verbazingwekkend lijken dat een man met een dergelijke achtergrond aan de macht komt. Te verklaren is het wel. Tijdens de verkiezingen op 25 mei jl. heeft de jonge Surinaamse kiezer gesproken. De helft van de bevolking in het land is jonger dan 35 jaar en zij zagen in Bouterse en zijn Nationale Democratische Partij (NDP) hun leeftijd en levenswijze beter vertegenwoordigd dan bij de oude partijen.
De afgelopen tien jaar werd het land bestuurd door de Nieuw Front regering met Ronald Venetiaan als president. De scheidend president, op dit moment 74 jaar oud, en zijn niet al te jeugdige ministersploeg zijn voor de jonge kiezers niet alleen letterlijk oud, ook hun manier van politiek bedrijven is dat. De regering Venetiaan bestond uit een aantal partijen die allemaal een duidelijke etnische achtergrond hadden. Suriname heeft met zijn diverse bevolking van Hindoestanen, Creolen, Javanen, Bosnegers en Indianen een lange traditie waarin iedere bevolkingsgroep zijn eigen politieke partij heeft.
Bouterse, zelf van gemengde afkomst, heeft in zijn carrière altijd benadrukt dat Surinamers er samen voor moeten gaan ongeacht hun etnische achtergrond. Zijn partij de NDP is de enige partij in het land die overduidelijk afstand wist te nemen van de etnische politiek. Ook zette de partij veel jonge mensen op de lijst. Jong en voor een niet langs etnische scheidslijnen verdeeld Suriname. Op deze thema’s, en een minder afhankelijke relatie met Nederland heeft de NDP de verkiezingen gewonnen. Het verleden van partijleider Bouterse speelde voor de jeugd nauwelijks een rol, het was iets van ver voor hun tijd. Zij zien Bouterse als iemand met duidelijke taal die een nieuwe wind door Suriname kan laten waaien.
Dubieus verleden
Het was, zeker in Nederland, even schrikken toen een stel sergeanten onder leiding Desi Bouterse in februari 1980 de macht grepen. Nog geen vijf jaar eerder had Nederland zijn voormalige kolonie onafhankelijk laten worden en al snel hing de democratie aan een zijden draadje. Toch gaf het voormalige moederland de jonge republiek en zijn nieuwe leider het voordeel van de twijfel. Ook al was hij niet democratisch gekozen.
Bouterse maakte als leider van het leger niet echt aanstalten om het land snel terug te laten keren naar democratie. Toen op 8 december 1982 vijftien tegenstanders van het regime omgebracht werden, raakte het land internationaal en economisch in een isolement. Niet in de laatste plaats vanwege het stopzetten van de ontwikkelingshulp uit Nederland waar de economie voor een groot deel op draaide.
In de loop van de jaren tachtig deden steeds meer verhalen de ronde dat Suriname een groot deel van zijn inkomsten haalde uit de cocaïnehandel. In 1986 kwam een voormalig lijfwacht van Bouterse, Ronnie Brunswijk, gewapend in opstand tegen zijn regime en waarschijnlijk ook tegen zijn macht in de drugshandel. Het conflict, de Binnenlandse Oorlog, duurde tot 1992. Een jaar paar jaar eerder, in 1987 had het land al de eerste stappen richting democratie gezet.
De groeistuipen van de jonge republiek en roerige jaren tachtig hadden inmiddels grote gevolgen. Niet alleen de wankele economische positie en het internationale isolement van de jaren tachtig hadden hun tol geëist ook had het land sinds 1970 1/3 van zijn bevolking naar Nederland zien vertrekken.
Begin jaren negentig keerde de democratie definitief terug en daarmee ook de voor het land zo belangrijke Nederlandse ontwikkelingshulp.
Moeizame relatie met Nederland
De ontwikkelingshulp die Suriname van Nederland kreeg, was voor de republiek lang van enorme waarde. Het voormalige moederland had het land bij zijn onafhankelijkheid in 1975 dan ook 3,5 miljard gulden (ongeveer 1,6 miljard euro) toegezegd. Een enorm bedrag voor een bevolking van nog geen 400.000 zielen. Maar aan de hulp was wel een lastige voorwaarde verbonden: gever Nederland wilde inspraak op de besteding ervan. Het gevolg was een eindeloos ambtelijk gesteggel over waar het geld heen moest.
Het constante onderhandelingen op regeringsniveau bracht met zich mee dat de relatie tussen Suriname en Nederland regelmatig onder druk kwam te staan. Nederland dreigde regelmatig met stopzetting van de ontwikkelingsgelden als iets hen niet zinde en ging daar halverwege de jaren negentig opnieuw toe over toen Jules Wijdenbosch namens Bouterse’s NDP de verkiezingen won.
In de tien jaar Venetiaan vanaf 2000 verbeterde de relatie met Nederland en werden alle ontwikkelingsgelden besteed, maar nog steeds speelt het Nederlandse bedrijfsleven en de omvangrijke trans-Atlantische gemeenschap in het land een grote rol. Bovendien koos het land met Bouterse een man die in eigen land berecht voor de moorden die hij in 1982 pleegde, is hij in Nederland veroordeeld tot 16 jaar cel wegens drugshandel en loopt er om die reden een internationaal opsporingsbevel tegen hem.
De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen liet meteen na de verkiezingen weten dat Bouterse in Nederland niet welkom is, tenzij hij zijn straf komt uitzitten. Deze opmerking leidde aan Surinaamse kant natuurlijk ook weer tot diplomatieke spierballentaal. De relatie tussen Nederland en Suriname driegt opnieuw in lastig vaarwater te komen. Bouterse zelf wil meer relaties aangaan met andere landen zoals Brazilië, China en Venezuela.
Of dat gaat lukken is de vraag. Op Venezuela na, stuurde geen van deze landen een minister of president naar de inauguratie. Nu ook Chavez verstek laat gaan zullen naast Surinamers alleen diplomaten aanwezig zijn. Of de Nederlandse ambassadeur komt is de vraag. Hij is door Venetiaan uitgenodigd maar aankomend minister van Buitenlandse Zaken Lackin heeft al aangegeven dat hij niet welkom is. Of de ambassadeur gaat, hij dan binnen gelaten wordt en of hij, eenmaal binnen, Bouterse ook een hand zal geven moeten we afwachten.
Nederland is sinds de onafhankelijkheid steeds een belangrijke gids voor het beleid van andere landen ten opzichten van Suriname geweest. Of deze landen de bezwaren van Nederland makkelijk naast zich neerleggen en makkelijk in zee gaan met iemand die Chavez duidelijk als voorbeeld heeft, moet de toekomst uitwijzen. In Suriname laten tegenstanders zelf duidelijk hun positie zien, Venetiaan voorop. Zo weigert hij vandaag, tegen de traditie in, de ambtsketting bij zijn opvolger om te doen. Toch krijgt Bouterse ondertussen van redelijk veel mensen aan beide kanten van de oceaan opnieuw een licht voordeel van de twijfel omdat zijn ministersploeg een redelijke afspiegeling van de samenleving lijkt te zijn.
Pieter-Bas van Wiechen is freelance journalist met een buitengewone interesse in Suriname, De Nederlandse Antillen en België. Hij is ondermeer werkzaam voor de Caribische redactie van de Nederlandse Wereldomroep.