Kinderen betrokken bij paranotenoogst in Bolivia

Boliviaanse jongeren verwerken geoogste paranoten in Pando, Bolivia (2006). Uit de resultaten van een recent onderzoek door enkele ngo’s blijkt dat 64 procent van de arbeiders hun minderjarige kinderen meeneemt om te helpen bij de oogst. In een derde van de gevallen zijn die kinderen jonger dan 14 jaar.

Amy Duchelle/CIFOR / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

In Bolivia worden kinderen mee ingezet om paranoten te rapen en in de hele sector zijn de lonen van de arbeiders te laag om van te kunnen leven. Dat blijkt uit onderzoek naar de arbeidsomstandigheden van notenrapers en -verwerkers in het Zuid-Amerikaanse land. Paranoten zitten vaak in duurdere notenmixen en mueslirepen.

Kinderarbeid, lonen die te laag zijn om een gezin van te onderhouden en arbeiders die zich gevangen voelen in hun werk door een uitstaande schuld bij hun bazen. Dat zijn de belangrijkste resultaten van een onderzoek naar de arbeidsomstandigheden in de paranoten-sector in Bolivia. Het onderzoek werd uitgevoerd door de Nederlandse Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), de Belgische ngo FOS en het Boliviaanse Centrum voor Onderzoek en Promotie van Boeren (CIPCA).

Muesli en ontbijtgranen

Wereldwijd wordt er jaarlijks ongeveer 27.500 ton paranoten verhandeld. Hiervan komt 78 procent uit Bolivia. De meeste paranoten komen terecht in luxe notenmixen, mueslirepen of ontbijtgranen. In tegenstelling tot andere noten, kunnen paranoten niet commercieel geteeld worden. Ze groeien alleen in het regenwoud, waardoor de handel in deze noten kan bijdragen aan behoud van regenwoud in Bolivia, Brazilië en Peru.

Arbeiders zijn op de werkgever aangewezen voor hun eerste levensbehoeften, omdat ze in geïsoleerde kampen wonen.

Uit het onderzoek blijkt dat er veel mis is met de arbeidsomstandigheden in deze sector. Terwijl de meeste schakels in de productieketen profiteerden van de stijgende prijzen in de afgelopen jaren, bleven de lonen van de notenrapers gelijk.

De drie organisaties deden onderzoek in zowel oogstgebieden als in verwerkingsbedrijven in Bolivia. Daar werken naar schatting zo’n 22.000 mensen in totaal. Daarnaast analyseerden de onderzoekers ook de waardeverdeling in de productieketen.

Kinderen oogsten mee

Uit de resultaten blijkt dat 64 procent van de arbeiders hun minderjarige kinderen meeneemt om te helpen bij de oogst. In een derde van de gevallen zijn die kinderen jonger dan 14 jaar.

Zelfs met de hulp van hun kroost, verdienen ze op het einde van de dag niet genoeg om rond te komen. Twee derde van de arbeiders verklaarde bovendien dat de kinderen door het werk schoolachterstand hadden opgelopen. In tien procent van de gevallen bleken dat twee of meer volledige schooljaren te zijn.

‘Het is heel duidelijk dat de verdeling scheef zit.’

Arbeiders blijken ook vaak in een ongezonde situatie te zitten ten aanzien van hun werkgevers. Zo hebben ze vaak schulden bij hun bazen omdat ze een voorschot op hun loon hebben gevraagd. Ook zijn ze op de werkgever aangewezen voor hun eerste levensbehoeften, omdat ze wonen in zogeheten barracas, geïsoleerde kampen waar de winkels in handen zijn van de plantage-eigenaar.

Ook bleek uit de studie dat een klein deel van de werknemers in de oogst en in de fabrieken waar de noten verwerkt worden, al te maken heeft gehad met bedreigingen, seksuele intimidatie en geweld op het werk.

Afnemers

Het aanpakken van de arbeidsomstandigheden kan in deze relatief kleine sector snel een grote winst opleveren, stellen de onderzoekers. ‘Afnemers in de sector moeten hun verantwoordelijkheid nemen en samen met hun leveranciers de problemen voortvarend aanpakken’, zegt Sanne van der Wal, onderzoeker bij SOMO.

Voor het eerst werd in dit onderzoek ook de waardeverdeling in de keten inzichtelijk gemaakt. Dit geeft een goed beeld van welke partijen de afgelopen jaren geprofiteerd hebben van de prijsstijgingen. ‘Het is heel duidelijk dat de verdeling scheef zit’, zegt Van der Wal. ‘De mensen die oogsten zagen hun lonen niet stijgen, terwijl alle andere partijen in Bolivia er wel op vooruit gingen.’

Arbeiders en boeren verenigd

Dit inzicht heeft arbeiders en kleine inheemse en lokale producenten voor het eerst verenigd en gesterkt in de onderhandelingen met de werkgevers. In november 2020 sloegen oogst- en fabrieksarbeiders, inheemse en lokale boseigenaren voor het eerst de handen ineen en eisten ze betere prijzen en lonen.

Een aantal belangrijke bedrijven in elk segment van de paranootketen werd om een reactie gevraagd op de bevindingen. Zij gaven meestal weinig blijk van herkenning maar namen de studie wel ernstig. Een grote speler als Lidl kondigde verder onderzoek aan. Supermarktketen ALDI gaf aan dat eigen onderzoek naar de problematiek bijna afgerond is waarna het concern van plan is stappen te ondernemen om misstanden aan te pakken.