Kirgizische presidente rijdt feilloos parcours

Haar eerste taak was de situatie te stabiliseren na etnische schermutselingen in de zuidelijke stad Osh, waar ze geboren werd. Haar volgende opdracht wordt de organisatie van vrije en eerlijke verkiezingen zodat haar volk een nieuwe president kan kiezen. “Dat we een vrouw hebben als staatshoofd bewijst dat ons denken veranderd is en dat onze natie klaar is voor echte democratie”, stelt dichter en journalist Olzhobay Shakir.
Op 7 april werd Roza Otoenbajeva aan het hoofd geplaatst van een pro-Russische interim-regering, nadat de rellen in de Kirgizische hoofdstad Bishkek zich uitbreidden en president Koermanbek Bakijev van zijn troon werd gestoten. “Ze was een beloftevolle kandidate, de enige met een onbezoedeld imago”, verklaart politicoloog Alexander Knyazev. De politiek analist Turat Akimov knikt. “Alle mannen werden beschouwd als corrupt en dictatoriaal. Ze zagen zich gedwongen om de enige vrouw in het gezelschap naar voren te schuiven.”

Verzoening

Hoewel Otoenbajeva moet zorgen voor een vreedzame transitie, heeft ze zelf haar eerste stappen in de politiek gezet in een woelige periode. In 2005 was ze een van de leiders in de Tulpenrevolutie, die leidde tot het ontslag van de voormalige president Askar Akajev. Otoenbajeva zegt nu dat ze veel heeft geleerd over hoe je geweld tot bedaren brengt toen ze van 2002 tot 2004 deel uitmaakte van een VN-vredesmissie in Georgië. Daar moest ze vijandige groepen met elkaar verzoenen na het Georgisch-Abchazisch conflict.
Die strijd waarbij enorm veel doden vielen en de spanning hoog opliep, heeft een decennium geduurd. “We organiseerden ontmoetingen tussen vrouwen uit beide etnische groepen die hun zonen verloren hadden bij de gevechten. Dat zijn moeilijke onderhandelingen, maar in de naam van vrede stemden ze ermee in om met elkaar te praten. We regelden ook gesprekken tussen voormalige soldaten die elkaar naar het leven hadden gestaan “, vertelt Otoenbajeva aan de lokale krant Lemon. “Ik heb conflicten van nabij gezien.”
Vijf jaar later mocht ze als presidente het etnische geweld in haar achtertuin oplossen. In mei en juni van dit jaar werden de zuidelijke steden Osh en Jalal-Abad opgeschud door gevechten tussen Oezbeken en Kirgiziërs. Otoenbajeva moest op 12 juni de noodtoestand afkondigen om de situatie onder controle te houden. Het geweld kostte aan 2000 mensen het leven, en maakte zo’n 400.000 anderen dakloos.
Ze riep de hulp in van haar Russische bovenbuur, maar zelfs na vijf keer bellen met het Kremlin, was er geen versterking op komst. Rusland stuurde slechts enkele soldaten om zijn eigen militaire installaties te bewaken. Toch slaagde Otoenbajeva erin de vrede te herstellen. Ze hield een referendum in juni. De opgedaagde kiezers steunden bijna unaniem de nieuwe grondwet, en bevestigden Roza Otoenbajeva als interim-president.

Volleerd diplomate

Ze mag zich niet verkiesbaar stellen, en haar termijn loopt af op 31 december volgend jaar. “Ze zou de voorwaarden moeten creëren voor een vreedzame stembusgang”, vindt analist Bermet Bukasheva. “Een leider mag zijn macht niet misbruiken om aan te blijven. Ze moeten de transitie naar een democratie begeleiden als een neutraal figuur.”
“Als ze vrije en eerlijke verkiezingen kan organiseren, zal ze zichzelf ontpoppen tot een echte staatsvrouw”, aldus nog Boekasheva.
Otoenbajeva is een volleerd diplomate. Ze deed ervaring op als hoofd van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en als ambassadeur voor de VS en Groot-Brittannië, maar ook als voorzitster van de voormalige Sovjetcommissie voor Unesco.