Klimaatbeleid wordt eerste slachtoffer van Europese ‘ruk naar rechts’

Protest van de radicaal-rechtse AFD in Duitsland. De partij wil dat Duitsland uit de EU stapt.

Matthias Berg (CC BY-NC-ND 2.0 DEED)

Radicaal-rechtse partijen zijn op weg naar stevige winst bij de Europese verkiezingen, blijkt uit nieuwe projecties. Dat kan de balans in het Europees Parlement stevig doen verschuiven, met grote gevolgen voor de klimaatkoers en het buitenlandbeleid van de EU.

Anti-Europese ‘populistische’ partijen zijn op weg om de belangrijkste overwinnaar te worden van de komende Europese verkiezingen, stelt onderzoek door de denktank European Council on Foreign Relations (ECFR) in alle 27 lidstaten.

Volgens projecties op basis van de voorbije verkiezingen kunnen ze in juni aan de leiding komen in negen lidstaten, waaronder België, Nederland, Oostenrijk, Frankrijk en Polen. In negen andere landen, waaronder Duitsland, Spanje, Portugal en Zweden, zouden ze er sterk op vooruitgaan.

Centrumpartijen verzwakt

Traditionele partijen in het politiek centrum, zoals de Europese Volkspartij (EVP) en de Socialisten en Democraten (S&D), zien hun zetels verder afnemen, voorspelt de studie. Ook het centristische Renew Europe (RE) en de groene coalitie Groenen/Europese Vrije Alliantie (G/EVA) zouden zetels verliezen.

Verwacht wordt wel dat de Europese Volkspartij de grootste groep zal blijven en de agenda van het parlement zal blijven bepalen. Maar de populistische stem zal het grootste zijn sinds het eerste rechtstreeks verkozen Europese Parlement in 1979, stelt het rapport. De balans in het parlement zou drastisch naar rechts verschuiven.

Klimaatkoers

Dat vormt een bedreiging voor cruciale pijlers van de Europese agenda, stelt de denktank, waaronder de Europese Green Deal, steun voor Oekraïne en de toekomst van de EU, met name de uitbreidingsplannen.

‘Tegen een achtergrond van groeiend populisme moeten partijen uit de politieke mainstream wakker worden.’

De ECFR ziet in de eerste plaats gevolgen voor het Europese milieubeleid. In het huidige parlement wint de centrumlinkse coalitie het vaak op milieuthema’s, maar dat gebeurt vaak met zeer kleine marges. Een aanzienlijke verschuiving naar rechts maakt het waarschijnlijker dat een coalitie van ‘anti-klimaatbeleid’ zal domineren na juni.

De verschuiving kan ook ingrijpende veranderingen hebben voor de steun aan Oekraïne, de houding tegenover Rusland en de sancties die de EU oplegt aan lidstaten als ze de rechtstaat uithollen, zoals Hongarije.

Wake-upcall

De resultaten van de studie zouden een echte wake-upcall moeten zijn voor de traditionele partijen, zeggen de auteurs.

‘Tegen een achtergrond van groeiend populisme, dat mogelijk een nieuw hoogtepunt bereikt met de terugkeer van Donald Trump als president van de VS later dit jaar, moeten partijen uit de politieke mainstream wakker worden’, zegt Simon Hix, hoogleraar Politieke Wetenschappen aan het European University Institute in Firenze. ‘Ze moeten een duidelijke balans opmaken van de eisen van kiezers, terwijl ze rekening houden met de nood voor een meer interventionistisch en machtig Europa op het wereldtoneel.’

Volgens Hix moeten de kiescampagnes van de traditionele partijen de burger weer reden tot optimisme geven. ‘Ze moeten spreken over de voordelen van het multilateralisme. En ze moeten de kiezer overtuigen dat zij het zijn, en niet partijen aan de politieke rand, die het best geplaatst zijn om de fundamentele Europese rechten te beschermen als het gaat om cruciale onderwerpen zoals democratie en de rechtsstaat.’