Klimaatimpact luchtvaart 3 keer groter dan gedacht

De klimaatimpact van de luchtvaart wordt sterk onderschat, zegt een nieuwe studie in opdracht van Bond Beter Leefmilieu (BBL).

Thomas Bormans / Unsplash

De studie vergelijkt de impact van de luchtvaart en het treinverkeer op vlak van duurzaamheid, toegankelijkheid en overheidssteun.

Daaruit blijkt dat de rechtstreekse CO2-uitstoot van de Belgische luchtvaart in 2022 5,3 megaton CO2-equivalenten bedroeg. Maar dit is niet het volledige verhaal, concludeert BBL. Ook de zogeheten “niet-CO2-effecten” zoals bijvoorbeeld condensstrepen in de lucht en de cirruswolken die daaruit voortkomen, hebben een sterk opwarmend effect doordat ze de warmte vanop aarde terugkaatsen en vasthouden.

Het opwarmende effect van alle “niet-CO2-effecten” samen kan volgens de studie oplopen tot wel twee derde van de totale klimaatimpact van vliegtuigreizen.

‘Uit de studie blijkt dat we zo op een totale klimaatimpact van bijna 16 megaton komen voor 2022. Dat is ongeveer evenveel als de impact van alle Vlaamse wagens en vrachtwagens op onze wegen samengeteld. Met de uitstoot van de productie van de brandstoffen erbij komen we zelfs aan een totaal van bijna 17 megaton’, zegt Naomi Cambien van BBL.

Emissiehandel

Een ander pijnpunt dat het onderzoek blootlegt is dat in 2022 slechts een klein deel van de Belgische luchtvaartemissies onder het Europese emissiehandelsysteem (ETS) viel, het systeem dat de uitstoot plafonneert en beprijst. Enkel vluchten binnen de Europese Economische Ruimte vallen namelijk onder dit stelsel.

‘Dat het leeuwendeel van de luchtvaartemissies gewoon ongereguleerd blijven, is onbegrijpelijk.’

‘Dat het leeuwendeel van de luchtvaartemissies gewoon ongereguleerd blijven, is onbegrijpelijk’, zegt Cambien. ‘Zolang een vlucht naar de Verenigde Staten niet beprijsd wordt, is er geen enkele garantie op dalende klimaatimpact’, zegt ze.

Ook bemoeilijkt die ongelijke behandeling de shift naar het spoor, stelt de studie die werd uitgevoerd door Transport & Mobility Leuven: voor het internationaal spoorvervoer zijn de uitlaatemissies van de broeikasgassen nochtans nul, aangezien alle treinen die internationaal rijden geëlektrificeerd zijn.

Trein vs vliegtuig

De onderzoekers brachten van 24 populaire bestemmingen de reële milieukost voor een vertrek vanuit België in kaart. Daaruit blijkt dat een vliegtuigreis heen en terug een milieukost van gemiddeld 56 euro per passagier heeft, voor een reis met de trein is dat slechts 11 euro.

Een vlucht naar Frankfurt, die dagelijks door bijna 1100 zakenreizigers wordt genomen, heeft bijvoorbeeld een milieukost van 38 euro per persoon, terwijl diezelfde reis met de trein uitkomt op 5 euro. ‘Deze reizigers samen zorgen telkens voor een milieuschade van 42.000 euro, terwijl dat via de trein slechts 5500 euro zou zijn. Daar ligt een enorm potentieel voor duurzame zakenreizen’, stelt BBL.

De onderzoekers namen voor de 24 populairste trajecten ook de ticketprijzen onder de loep. Verrassend genoeg liggen deze gemiddeld erg dicht bij elkaar, al zijn er enkele uitschieters. Zo kost een vlucht naar Barcelona met enkel handbagage, drie maanden op voorhand geboekt, zo’n 25 euro, terwijl het treinticket oploopt naar meer dan 100 euro.

700 miljoen euro subsidies

Ten slotte keek de studie ook naar de subsidies die de kost van internationaal reizen met het vliegtuig en de trein beïnvloeden. Per jaar ontvangt de passagiersluchtvaart bijna 700 miljoen euro aan operationele subsidies, minstens voor een derde in de vorm van een vrijstelling van accijnzen op kerosine.

Met vracht- en militaire luchtvaart erbij genomen, rondt het subsidiepeil vlotjes de kaap van een miljard euro, stelt BBL. Het internationaal spoorverkeer zou daarentegen een ‘verwaarloosbare som’ ontvangen, waar concrete cijfers jammer genoeg over ontbreken.

‘Twee derde van de Vlamingen vliegt nooit, of minder dan één keer per jaar. Toch betaalt iedereen mee aan de subsidies voor veelvliegers’, zegt Cambien. ‘De emissies van de luchtvaart blijven toenemen, terwijl de overheid wel grote klimaatinspanningen vraagt aan alle huishoudens voor verwarming en verkeer. Dit is de omgekeerde wereld’, zegt ze.

Shift naar het spoor

De studie toont dat er heel wat milieu-, klimaat- en maatschappelijk potentieel te halen valt bij een shift naar het spoor. ‘Dat is echter alleen te realiseren als de luchtvaartsubsidies geschrapt worden en de trein structureel goedkoper en aantrekkelijker wordt’, concludeert Cambien.

BBL dringt er dan ook op aan dat de nieuwe vergunning voor Brussels Airport milieu- en klimaatgaranties bevat, zodat de luchthaven eindelijk eerlijk bijdraagt aan de broodnodige klimaatinspanningen.