Koninklijke gratie voor journaliste brengt geen beterschap voor Marokkaanse persvrijheid

Demonstranten protesteren voor de vrijlating van de Marokkaanse journaliste Hajar Raissouni een maand geleden.

© BELGA/AFP

Zoals ze in september na haar veroordeling in het politiebusje stapte, kwam Hajar Raissouni na haar veroordeling weer uit de gevangenis: lachend met het V-teken. Woensdagavond kregen zij, haar verloofde en haar dokter koninklijke gratie van de Marokkaanse koning Mohammed VI.

Foto van de dag in Marokko: journaliste Hajar Raissouni vrijgelaten. pic.twitter.com/6RvzszhNLR

— SamiraJadir (@SamiraJadir) October 16, 2019

Het nieuws kwam als een verrassing. Eind september werden ze veroordeeld omdat ze een illegale abortus zouden hebben uitgevoerd. Maar critici menen dat die veroordeling slechts een manier was om kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Want het gaat niet goed met de persvrijheid in Marokko. Op de World Press Freedom Index komt Marokko in 2019 niet verder dan een 135ste plek van de 180 landen. Een lage plaats voor een land dat zegt te streven naar vooruitgang. Afgelopen jaren ontvluchtten verschillende journalisten het land. En wie niet vertrekt, wordt het werk moeilijk gemaakt, want schrijven over gevoelige thema's zoals de koning, de Hirak-beweging in de Rif of de Westelijke Sahara kunnen problemen opleveren.

Zo verliet Hamza Habhoub, journalist bij Akhbar Al Yaoum en een collega van Hajar Raissouni, Marokko begin oktober om asiel aan te vragen in Frankrijk. Behalve Raissouni, die eind september werd veroordeeld, zag hij ook hoe hoofdredacteur Taoufik Bouachrine in 2018 tot 12 jaar cel werd veroordeeld.

Illegale abortus of empathie met de Rif?

Raissouni werd eind augustus samen met haar verloofde door zes agenten in burger opgepakt na een bezoek aan de gynaecoloog, op verdenking van een illegale abortus. Ook de dokter en de medische staf werden opgepakt, maar ze ontkennen dat een abortus werd uitgevoerd. Het ging volgens hen om een urgente medische ingreep. Bij BBC staat te lezen dat de officier van justitie zei dat de arrestatie van Hajar Raissouni niets te maken heeft met haar werk als journalist. De kliniek die ze had bezocht stond onder toezicht van de politie op verdenking van het plegen van illegale abortussen.

Raissouni vertelt dat ze tijdens haar verhoor vragen kreeg over haar familie en werk als journalist

Toch stellen mensen zich vragen bij deze uitspraak. Enerzijds zou de reden van haar arrestatie en veroordeling het gevolg zijn van haar kritische artikels; anderzijds denkt een groep dat dit een truc is om haar oom in diskrediet te brengen. Hajar Raissouni is het nichtje van de bekende theoloog Ahmed Raissouni, die voorzitter is van de geestelijken van de Moslimbroederschap. In de rechtszaal vertelde Hajar Raissouni dat ze tijdens het verhoor vragen kreeg over haar familie en haar werk als journalist.

Nog geen maand later oordeelde de rechter dat ze samen met haar verloofde één jaar celstraf moet uitzitten. Haar dokter moet twee jaar de gevangenis in. Amnesty International riep Marokko op de zaak te laten vallen.

Eind april zetten zeven Nederlands-Riffijnse organisaties de Den Haag Verklaring op. Op die manier hopen ze druk te zetten op de Marokkaanse overheid. De ondertekenaars vragen de regering om journalisten en schrijvers hun werk in alle vrijheid te laten doen. Daarnaast tonen ze hiermee hun solidariteit voor de moedige strijd van kritische journalisten en onafhankelijke media in Marokko en roepen ze op om alle gewetensgevangenen vrij te laten. Meer dan 80 Vlaamse en Nederlandse journalisten, schrijvers en opinieleiders sloten zich aan bij de verklaring.

Het nieuws over die Verklaring werd ook opgepikt door Marokkaanse media. Daardoor bleef het niet onopgemerkt door de Marokkaanse journaliste Hajar Raissouni. ‘Ze was de enige Marokkaanse journalist die de verklaring ondertekende. Uit eigen beweging stuurde ze een mail naar het e-mailadres van de Den Haag Verklaring’, zegt Laila Ezzeroili van Rif Project.

De Marokkaanse journalist Ali Lmrabet die in ballingschap in Spanje leeft uitte zijn kritiek op Twitter. 'Bij toeval had deze dame blijkbaar empathie voor de Riffijnse volksbeweging.' Lmrabet vervolgt: 'Het moet ook gezegd worden dat Hajar Raissouni werkt voor een krant waarvan de redacteur (Taoufik Bouachrine) veroordeeld werd tot een celstraf van 12 jaar wegens “verkrachting” en “mensenhandel” een schandalig proces vol met gelegitimeerde illegaliteit.'

1. En el país de Marrakech, la tolerada Sodoma del mundo árabe-musulmán, detención de una periodista por aborto.
No es una broma!
Por pura casualidad, obviamente, esta señora había mostrado una cierta empatía por el #Hirak rifeño. pic.twitter.com/sN2EuIXnN1

— Ali Lmrabet (@Alilmrabet) September 4, 2019

Ook over de veroordeling van hoofdredacteur Taoufik Bouachrine worden vragen gesteld. Critici zeggen dat de beschuldigingen het gevolg zijn van zijn kritische artikels over de Marokkaanse staat en monarchie.

De pen van Bouachrine kende ook geen genade voor de Saoedische monarchie. Zijn vrouw, Asmae Moussaoui, vertelt daarover aan The Guardian dat de Saoedische kroonprins een klacht indiende bij de Marokkaanse staat. De kroonprins — Mohammed Bin Salman — zou naar verluidt woedend zijn geweest over wat Bouachrine over hem publiceerde.

'We gaan de zaak van deze journalist op onze manier afhandelen', was volgen Moussaoui hoe de Marokkaanse staat had gereageerd op de klacht. Bovendien vertelt ze dat de vermoorde Saoedische journalist Khashoggi haar man herhaaldelijk waarschuwde dat hij niet veilig was in Marokko en dat zijn 'leven werd bedreigd en hij voorzichtig moest zijn'. Drie Marokkaanse politici schreven een brief naar koning Mohammed VI om de journalist koninklijke gratie te schenken, zonder resultaat. Zijn detentie en proces werden veroordeeld door de werkgroep van de VN-Mensenrechtenraad.

Angst om vervolgd te worden

De kritische Marokkaanse journalist en mensenrechtenverdediger Omar Radi vertelt dat deze processen niet mogen plaatsvinden. 'Het is de bedoeling om de weinige stemmen van de oppositie te schaden door gebruik te maken van methoden die steeds zorgwekkender worden voor de mensenrechten en de vrijheid van meningsuiting', verklaart Radi aan MO*. Op 18 april moest hij op verhoor, drie dagen nadat hij enkele tweets de wereld in had gestuurd die kritisch waren tegenover de rechter die uitspraak deed in de zaak van de Hirak. Het onderzoek werd bevolen door de officier van justitie van Casablanca, maar is geen proces gevolgd, zegt Omar Radi.

Nadat Hamza Habhoub, de collega van Raissouni, asiel aanvroeg in Frankrijk, werden zijn motieven voldoende bevonden. Hij vertelt dat Marokko hard optreedt tegen journalisten en hun vrijheden inperkt. Dat was een grote oorzaak van zijn vertrek. 'Eerst probeerde de overheid mijn familie te onderdrukken, daarna probeerde ze mij om te kopen door mij bijvoorbeeld een betere job aan te bieden. Ik liet me niet doen en behield mijn standpunt.'

'De veroordeling van onze collega’s hebben ons wakker geschud. Onze beurt om in de gevangenis te belanden zal ooit aanbreken'

Journalisten die voor de overheid werken, maken hem zwart, vertelt hij, omdat hij de rechtszaak van de Hirak opvolgt en daar artikels over schrijft voor Russia Today (RT) en France 24. Hij deelde dat er in het hele proces van de Hirak fouten zijn gemaakt en een rechtvaardige rechtszaak ontbreekt. 'De veroordeling van onze collega’s – Bouachrine en Raissouni hebben ons wakker geschud. Onze beurt om in de gevangenis te belanden zal ooit aanbreken, ondanks dat Akbar Al Yaoum zeer neutraal en objectief is', zegt Hamza Habhoub.

Wat kan een Marokkaanse vakbond voor journalisten betekenen? Die is volgens Habhoub echt afwezig. 'De bond heeft totaal geen rol meer omdat er druk vanuit de overheid op wordt uitgeoefend, ze kregen meermaals waarschuwingen.'

Na de veroordeling van hun twee collega's werd de sfeer triest op de redactie van Akhbar Al Yaoum. Habhoub zegt dat de krant als doel heeft nieuws naar voor te brengen en zaken op een objectieve manier te bekritiseren om zo het volk op een juiste manier te informeren. 'Door de gebeurtenissen kijken de journalisten hun artikelen meermaals na uit angst om vervolgd te worden.'

De Belgisch-Marokkaanse Touria Aziz, die in Marokko woont, vertelt dat er veel verheugde reacties kwamen op die koninklijke gratie voor Raissouni. Volgens Aziz had ze niet gevangen, gemarteld en veroordeeld moeten worden. 'De gratie beëindigt het proces, maar annuleert die veroordeling niet, die blijft bestaan in de dossiers. Na een koninklijk pardon is een hoger beroep bovendien niet meer ontvankelijk. De gratie aanvaarden, is eigenlijk een soort schuldbekentenis, terwijl Raissouni de beschuldigingen blijft ontkennen. Verder gaat de gratie ook voorbij aan het feit dat ze een journaliste is die men wilde intimideren.’

De gratie heeft geen relevantie in de strijd die gevoerd moet worden voor de hervorming van het strafrecht, meent Aziz. In het bijzonder voor de strijd tegen de achterhaalde morele wetten die gebruikt worden als stok om politieke tegenstanders, onafhankelijke journalisten en iedereen die het systeem verstoort mee te slaan.