Legerdienst is lucratief voor Turkije

Aan de balie van Turkish Airlines checken Yilmaz Celik (35) en Ali Yildrim (30) in voor een vlucht naar Turkije. Ze hebben allebei een dubbele nationaliteit, maar gebruiken toch hun Belgisch paspoort om naar Turkije te reizen. ‘Als we in Ankara landen, beschouwen de autoriteiten ons als EU-onderdanen en dat geeft veel minder gedoe. De tien euro voor een toeristenvisum hebben we daarvoor over.’ Yilmaz en Ali zijn op weg naar Burdur, de legerkazerne bij Ankara waar Turken zich voor hun 39ste verjaardag moeten aanmelden voor de verplichte legerdienst.
Volgens de Turkse ambassade zijn er jaarlijks ongeveer 12.000 West-Europese Turken die zich aanmelden in Burdur. De twee Gentse Turken opteren voor drie weken legerdienst, in plaats van de officiële vijftien maanden. Daarom betalen ze 5112 euro (plus hoge bankkosten) aan de Demir Bank in Boom. Het consulaat staat niet toe dat ze de betaling via hun eigen huisbankier doen. Wie de uitkoopsom niet kan betalen en toch de Turkse nationaliteit wil behouden, moet de volle vijftien maanden kloppen. ‘Vijftien maanden alles achterlaten is niet te doen’, zegt Yilmaz Tapmaz, 31 jaar en eigenaar van een Turks restaurant in het Gentse. ‘5112 euro is veel geld, maar de meesten hebben het er wel voor over. Het is ook een vorm van solidariteit met de mensen ginder, die niet kunnen ontsnappen aan die lange legerdienst.’
Tapmaz heeft zijn verplichting al achter de rug. ‘Een echte legerdienst is het niet. Je moet er zelfs niet lopen en in de laatste week krijg je één dag een geweer in je handen gestopt en mag je drie kogels afschieten. Je leert er discipline en je wordt verplicht veel seminaries bij te wonen. Hoge pieten uit Ankara vliegen met hun helikopter naar Burdur en geven er een lezing over bijvoorbeeld de islam of tonen beelden over de Armeense, Koerdische en Griekse problematiek.’ Tapmaz bevestigt wat vermoed kon worden: de lezingen ontkennen de Armeense genocide en pleiten voor permanente waakzaamheid van het Turkse leger.
verplichte legerdienst functioneert dan ook als een behoorlijk efficiënte verankering van elke nieuwe generatie in de Turkse moederrepubliek en identiteit. Suleyman Topdemir -17 jaar en scholier 5de middelbaar- kijkt zoals vele leeftijdsgenoten uit naar de 15 maanden legerdienst. ‘Voor Turkije en voor Ataturk’, bevestigt hij fier. Al zijn er ook andere dan patriottische motieven voor de legerdienst. Razul Tapmaz, 27 jaar en hier geboren: ‘Ik ben zelfstandige. Met mijn Turkse nationaliteit kan ik me heel gemakkelijk materiaal aanschaffen in Turkije.’

Turk in Turkije, Belg in België

Niet iedereen loopt met opgeheven hoofd achter de wapperende vlag van de Turkse republiek. Wie niet mee willen draaien in de carrousel van dubbele nationaliteit en de daaraan verbonden verplichtingen, betaalt daarvoor niet in baar geld, maar in maanden rompslomp en zelfs intimidaties. ‘Twee jaar geleden heb ik mijn Turkse nationaliteit verworpen’, zegt een 36-jarige Turk die anoniem wil blijven. ‘Ik kon niet meer tegen de hypocrisie. Iedereen is zogezegd patriot en houdt van zijn land. Maar alle Belgische Turken wachten wel tot hun 38ste verjaardag om hun verplichte maand te gaan doen en hun 5112 euro te betalen. Om dat uitstel te krijgen, maken veel mannen gebruik van valse arbeiderscontracten. Ik kon daar niet meer tegen.’ De Turkse overheid laat de procedure van verwerping van de nationaliteit echter nogal eens aanslepen, en dat kan pijnlijk zijn.
‘Enkele maanden geleden ben ik echt psychisch gekraakt. Mijn vader stierf en als oudste zoon is het erg belangrijk om je vader mee te gaan begraven in Turkije. Ik kon niet. Aangezien mijn procedure nog steeds loopt, ben ik nog niet geschrapt van de lijst van Defensie. Mijn verplicht adres in Turkije is bij mijn schoonouders, die door de Turkse politie geïntimideerd worden. Om mijn procedure te versnellen, moet ik me gaan uitschrijven uit de burgerlijke stand in Turkije. Maar ik geraak niet tot bij mijn dorp, want ik sta geseind en kan dus opgepakt worden en onmiddellijk voor 15 maanden in het leger worden geplaatst.’
Bij het kabinet van Buitenlandse Zaken bevestigt François Dumont dat men deze mensen niet kan helpen. Wie een dubbele nationaliteit heeft, is in ons land immers enkel Belg, maar in Turkije is hij enkel Turk. ‘Onze ambassade in Ankara kan, als er problemen zijn met de legerdienst, enkel tussenkomen indien de betrokkene afstand heeft gedaan van zijn Turkse nationaliteit. Dan is hij voor ons een Belgisch onderdaan. Wanneer hij echter de dubbele nationaliteit heeft, kunnen we niet tussenkomen, ook al is hij hier geboren en perfect in orde met onze wetgeving.’ Sp.a senator Fatma Pehlivan bevestigt dat: ‘We kennen Turken die hier geboren zijn, hier een vrouw en kinderen hebben, hier werken en dus hun belastingen in België betalen, maar die niet naar Turkije kunnen reizen. Hun Belgische identiteit geldt in heel de wereld, behalve in Turkije.’

Afschaffen die boel?

Moet die hele militieverplichting niet dringend afgeschaft worden, als ze voor iedereen zo’n zware financiële last meebrengt en voor sommigen zelfs familiaal leed? ‘Afschaffing lijkt me te radicaal’, zegt senator Fatma Pehlivan. ‘Afschaffen lijkt me niet realistisch’, echoot partijgenoot Cemal Cavdarli. Beiden vinden wel dat de uitkoopsom drastisch naar beneden moet. Cavdarli: ‘Ik heb onlangs op de Turkse televisie begrip gevraagd voor de jonge generatie. Concreet heb ik voorgesteld om in de toekomst maar 2000 euro te vragen.’ Ook Pehlivan ziet meer heil in Turks lobbywerk dan in een Belgisch initiatief: ‘We kunnen uiteindelijk enkel druk uitoefenen in het Turkse parlement, het gaat tenslotte om een intern Turks defensiebeleid.’ Begin april reisde Pehlivan met de commissie Buitenlandse Zaken naar Turkije, onder andere om deze problematiek voor te leggen aan het Turkse parlement en de Turkse minister van Buitenlandse Zaken.
Kamerlid Stef Goris maakt deel uit van de commissie Buitenlandse Zaken in de Kamer en is lid van de Raad van Europa. ‘Als iedereen verplicht wordt 5112 euro te betalen, via de Demir Bank bovendien, zal ik mijn collega’s uit Nederland en Frankrijk hierover inlichten en het voorleggen op de volgende vergadering in Straatsburg.’ Ondanks het feit dat Goris het probleem nooit heeft aangepakt, omdat het naar zijn zeggen ‘een probleem van de Turkse gemeenschap’ was, komt hij nu wel flink uit de hoek: ‘Turkije moet beseffen dat we in 2006 leven. Dit verhaal doet mij denken aan de Loteling en negentiende-eeuwse praktijken. Je kan Turkse jongeren die hier zijn geboren niet meer verplichten hun legerdienst te doen en daar bovenop 5112 euro eisen.’ Het Kamerlid zal die stelling nog in veel Turkse cafés en bij veel Turkse families moeten gaan toelichten. Want gevraagd naar hun mening, blijkt dat zij er meestal geen punt van maken dat het Turkse leger jaarlijks 60 miljoen euro binnenrijft van de West-Europese Turkse gemeenschap.
Reageer op dit artikel via info@mo.be