'Legertop vertraagt verzoeningsproces Birma' (achtergrond)

Afgelopen week bezocht Ismail Razali, speciaal VN-gezant voor Birma, het land in een poging de politieke impasse te doorbreken. Ik denk dat de premier, generaal Khin Nyunt, van goede wil is om de dialoog over een overgang naar een democratie aan te gaan, aldus Razali aan het eind van zijn driedaags bezoek aan Rangoon, de hoofdstad van Birma. Mijn indruk is dat de premier echt gelooft dat hij een goede werkverhouding kan opbouwen met oppositieleidster Aung San Suu Kyi en haar Nationale Liga voor Democratie (NLD).

Khin Nyunt is volgens Razali vast van plan om zijn land naar democratie te leiden en Aung San Suu Kyi, die haar oppositieactiviteiten moet verrichten onder huisarrest, is bereid om hem daarin te steunen. Razali bezocht de voormalige Nobelprijswinnares voor de Vrede de afgelopen week tweemaal.

Vorig jaar augustus, kort na zijn aantreden als premier, kondigde Khin Nyunt een zevenstappenplan aan op weg naar democratie. De militaire junta schoof Khin Nyunt naar voren als premier, volgens analisten in een poging het buitenland gunstig te stemmen. Op 30 mei vorig jaar werden oppositieleidster Suu Kyi en haar partijgenoot U Tin Oo gearresteerd en gevangengezet. Bij de arrestatie vielen ongeveer 80 doden. Het regime sloot daarna alle NLD-kantoren en universiteiten. De gebeurtenissen leidden internationaal tot grote verontwaardiging en hadden tot gevolg dat ook Aziatische landen voor het eerst politieke en economische druk gingen uitoefenen op het Birmese bewind. Tot die tijd waren het alleen de VS en de Europese Unie die sancties instelden. Sinds het aantreden van Khin Nyunt is er weinig beweging geweest in het democratiseringsproces, afgezien van het begin van de vredesonderhandelingen met de Karen, een etnische rebellengroep die sinds 1948 een guerrillastrijd voert tegen het regime.

In 1948 werd Birma onafhankelijk van Groot-Brittannië. Opeenvolgende dictators brachten het land aan de rand van de afgrond. Sinds 1992 voert generaal Than Shwe, hoofd van de militaire junta, een waar schrikbewind. Birma (door de junta omgedoopt tot Unie van Myanmar) staat momenteel bekend als een van de dictaturen waar het het slechts gesteld is met de mensenrechten. De bevolking wordt gedwongen tot dwangarbeid, het leger zet kindsoldaten in en standrechtelijke executies en martelingen zijn aan de orde van de dag.

Ondanks het feit dat Razali meerdere malen zijn optimisme heeft uitgesproken over het verzoeningsproces in Birma, heeft hij niet gedaan gekregen dat er een tijdschema is opgesteld over het toekomstige politieke proces. De eerstvolgende stap zou een ontmoeting van Aung San Suu Kyi met andere leiders van de NLD zijn. Drie van hen staan nog onder huisarrest. Na de ontmoeting zullen meer politieke gevangenen worden vrijgelaten, inclusief de leiders van de NLD, en zullen de bureaus van de NLD in het hele land worden heropend.

Al deze signalen laten de bereidwilligheid van Aung San Suu Kyi en premier Khin Nyunt zien als het gaat om samenwerking. De echte problemen voor premier Khin Nyunt bij het doordrukken van de routekaart liggen dichter bij huis. Tussen de hoogste Birmese leiders is er flinke onenigheid ontstaan over de snelheid van het verzoeningsproces en over de vraag of en zo ja, welke rol oppositieleidster Aung San Suu Kyi in dat proces moet spelen.

Het staatshoofd, generaal Than Shwe, kan Khin Nyunt nog aardig dwarszitten bij het uitvoeren van de routekaart. Van Than Shwe is bekend dat hij de oppositieleidster van het nationale verzoeningsproces wil uitsluiten en dat hij geen haast wenst te maken om een Nationale Vergadering bijeen te roepen. Het was geen toeval dat Than Shwe tijdens het bezoek van Razali niet in de stad aanwezig was, aldus een diplomaat in hoofdstad. Het feit dat Than Shwe de VN-gezant niet wilde ontmoeten, geeft aan dat het staatshoofd waarschijnlijk niet echt blij was met diens komst.

Voor diplomaten in Rangoon is het duidelijk dat de positie van Than Shwe het grootste struikelblok is als het gaat om de politieke vooruitgang in het land. Ook Razali is er van overtuigd dat alles valt of staat met de rol van Than Shwe in het geheel. Het is belangrijk dat de premier een volledig mandaat krijgt om de noodzakelijke maatregelen voor nationale verzoening en democratie te treffen, zo zei hij bij zijn terugkeer uit Rangoon.

Diplomaten in Rangoon zeggen dat Khin Nyunt weet dat hij met Aung San Suu Kyi moet onderhandelen, wil het vredesproces enig kans van slagen hebben. Hij heeft haar nodig, en zij heeft hem nodig wil er écht een politieke verandering in Birma plaatsvinden, aldus een hoge diplomaat in de hoofdstad Rangoon.