Mahathir en Bush zetten conflicten opzij
Anil Netto
12 mei 2002
De Maleisische eerste minister Mahathir Mohamad is
vanaf morgen te gast bij de Amerikaanse president George Bush. Sinds de
aanslagen van 11 september is er een toenadering tussen de twee landen.
Mahathirs harde houding tegenover verdachte lokale moslimmilitanten en zijn
profilering als gematigd moslimleider, bevallen de VS. Het belangrijkste
gespreksonderwerp tijdens zijn bezoek wordt dan ook de strijd tegen het
terrorisme. Rond de traditionele geschillen, onder meer op de
mensenrechtensituatie in Maleisië en de financiële politiek van de VS,
werden het de laatste maanden erg stil.
De regering van Mahathir heeft sinds midden vorig jaar al meer dan 60
moslims aangehouden die vermoedelijk behoren tot de Maleisische Militanten
Groep (KMM). Ze worden vastgehouden onder de Interne Veiligheidswet (ISA).
Die laat toe mensen zonder proces in voorarrest te houden. Vóór 11
september bekritiseerde de VS het gebruik van de ISA in Maleisië om
dissidenten uit te schakelen, maar het is onwaarschijnlijk dat die
mensenrechtenproblematiek nu ter sprake zal komen, voorspelt politieke
wetenschapper Johan Saravanamuttu. De recente aanhoudingen hebben immers
getoond dat de ISA een handig instrument is om het terrorisme te bestrijden.
Eerder waren de relaties tussen de VS en Maleisië sterk bekoeld door de
kritiek van Maleisië op het kapitalisme en zijn weerstand tegen de
internationale financiële politiek. Tijdens de Aziatische financiële crisis
in 1998 heeft Mahathir een interventie door het IMF afgewimpeld, in
tegenstelling tot de buurlanden die daardoor miljarden dollars
binnenrijfden.
Maar 11 september heeft veel veranderd: in eerste plaats de toenemende
interesse van de VS voor de Oost-Aziatische regio. De ontmoeting komt op een
moment dat ongeveer 4000 Amerikaanse troepen gestationeerd zijn op de
Filippijnen, het hoogste aantal in Oost-Azië sinds de oorlog in Vietnam.
Niet iedereen op de Filippijnen is te spreken over die inmenging, maar het
onzekere klimaat sinds 11 september maakt dat weinigen zich verzetten.
Mahathir wordt bovendien een belangrijke partner in de regio. Begin volgend
jaar komt hij aan het hoofd te staan van de Niet-Gebonden Landen en de
Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC). Maleisië ontvangt volgend
jaar ook voor de eerste keer de top van de OIC. Mahathir gebruikt zijn
strategische partnerschappen in het Zuiden om het maximum uit zijn relaties
met het Noorden te halen, zegt Johan Saravanamuttu. Hij positioneert zich
daarbij als woordvoerder van de derde wereld. Zowel Maleisië als de VS
proberen van de situatie te profiteren en zetten hun conflicten uit het
verleden opzij in de naam van de strijd tegen het terrorisme. Dat is een
duidelijke switch in hun prioriteiten gedreven door realpolitik.
Maar niet iedereen is onder de indruk. We hebben nog niet veel vooruitgang
gezien op het vlak van mensenrechten en democratie, stelt Lim Kit Siang,
hoofd van de Democratische Actie Partij. Voor hij naar de VS vertrekt zou
Mahathir zes activisten moeten vrijlaten die worden vastgehouden onder de
ISA om zijn goede wil te tonen, oordeelt hij. Het gaat om leiders van de
politieke partij van Anwar Ibrahim, die in september 98 gearresteerd werden
op beschuldiging van corruptie.
Verwacht wordt dat Mahathir bij zijn bezoek aan de VS ook andere thema’s dan
het terrorisme zal aansnijden, zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict en
de ontevredenheid van de Arabische en moslimstaten met het westen. Ook de
economie zal op de agenda staan. Maleisië voelt momenteel de gevolgen van de
dalende buitenlandse investeringen. Mahathir ijvert voor hervormingen in het
globale financiële systeem dat naar zijn mening teveel gevormd wordt door
vrij kapitaal en te weinig gecontroleerd wordt door de derdewereldlanden. De
VS is de belangrijkste directe investeerder in Maleisië. Het Aziatische land
is ook de 11de grootste handelspartner en de 17de grootste exportmarkt van
de VS.