Maken Belgische steden het verschil in de opvang van vluchtelingen uit de Griekse kampen? ‘Waar wacht men nog op?’

Mensen die verbleven in Moria trekken weg, op zoek naar een nieuwe tijdelijke thuis, 11 september 2020.

© Reuters/Alkis Konstantinidis

Belgische steden willen hun verantwoordelijkheid opnemen en vluchtelingen uit de Griekse kampen opvangen, nu vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos is afgebrand. Ze roepen de federale regering op tot actie. Gaat de nationale overheid mee met het lokale niveau?

‘We hebben plaats’. Met die slogan gingen de dag na de brand op het vluchtelingenkamp Moria burgers in verschillende Duitse steden de straat op. Hun eis: de evacuatie van de 13.000 kampbewoners van het uitgebrande Moria op het Griekse eiland Lesbos.

Hun oproep wordt alvast gedeeld door een aantal Duitse steden en deelstaten zoals Berlijn en Brandenburg, die een duidelijk engagement willen van de nationale regering.

Steden roepen de Europese Unie op tot actie.

Al eerder hadden steden en deelstaten in Duitsland zich bereid getoond om kampbewoners van de Griekse eilanden op te vangen. Maar ze werden teruggefloten door de Duitse regering.

Ook in andere Europese landen toonden eerder dit jaar steden en burgerplatformen zich bereid om op lokaal niveau de opvang te organiseren van vluchtelingen die op de overvolle Griekse eilanden verblijven. In april dit jaar schreven elf Europese steden een brief aan de Europese instellingen met het voorstel dat ze samen 5500 niet-begeleide kinderen wilden opvangen van de overvolle Griekse kampen. De steden roepen de Europese Unie op tot actie. Ze zijn bereid om onderdak, veiligheid, medische zorg en steun te bieden. Onder die steden bevinden zich ook enkele Belgische: Gent en Brugge.

#GentZonderGrenzen

Op 9 september zaten een aantal Gentenaren van het burgerinitiatief #GentZonderGrenzen samen met schepen van Sociaal Beleid Rudy Coddens (S.PA) en kabinetsmedewerkers van burgemeester Matthias Declercq (Open VLD). Het overleg kaderde in de opvolging van het Gentse engagement om vluchtelingen van de Griekse eilanden op te vangen. Het was de ochtend na de allesverwoestende brand van het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos, alsof het geen toeval kon zijn.

‘Moria toont heel rauw aan dat je de wantoestanden op de Griekse eilanden niet meer kan negeren: de toestand is er onmenselijk en onhoudbaar’, zegt Jeroen Robbe, één van de zes initiatiefnemers van #GentZonderGrenzen. ‘Het kamp is weg, uitgebrand, maar de situatie van de mensen die er verbleven, blijft even uitzichtloos. Evacuatie dringt zich op.’

In mei publiceerde het burgerinitiatief al een open brief om de onaanvaardbare leefomstandigheden in Moria aan te kaarten. Nadat #GentZonderGrenzen zich met haar vraag om driehonderd mensen op de vlucht op te vangen naar het eigen stadsbestuur richtte, toonde Gent zich bereid om mee te werken.

Het Gentse stadsbestuur tekende een principieel akkoord maar het initiatief botste volgens Robbe op een muur bij het federale niveau. De praktische en juridische opvolging van de relocatie van kandidaat-vluchtelingen van Griekenland naar België valt immers onder de bevoegdheid van de nationale overheid. ‘In juni vroegen we bevoegd minister van Asiel en Migratie Maggie De Block om dringend medewerking te verlenen aan steden die zelf opvang willen voorzien en op die manier een steen bijdragen. Tot vandaag kregen we geen enkele reactie van het kabinet De Block.’

Steden die het verschil maken

‘We zijn een solidaire stad en we hebben dat ook zo gecommuniceerd aan het federale niveau’, zegt Laurens Teerlinck, woordvoerder van schepen Rudy Coddens. Teerlinck wijst erop dat België daar toch niet ongevoelig voor blijft. ‘Als stad spelen we een voortrekkersrol. We hebben een duidelijk signaal gegeven dat we onze verantwoordelijkheid inzake internationale solidariteit willen opnemen. België verbond zich er vervolgens toe om 18 niet-begeleide minderjarigen op te nemen, die intussen in ons land zijn aangekomen en in de reguliere opvangstructuren verblijven. We zijn nu in contact met het kabinet van minister De Block en Fedasil (het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, red.) over de heropstart van de hervestiging.’

‘We zijn een solidaire stad en we hebben dat ook zo gecommuniceerd aan het federale niveau.’

Teerlinck wijst ook op het belang van de samenwerking tussen het stedelijke en nationale niveau. ‘Een nationaal kader, waarin ook andere Belgische steden zich kunnen inschrijven, dialoog en samenwerking zijn cruciaal voor een structurele aanpak.’ Gent zou in de eerste plaats mikken op de opvang van niet begeleide minderjarigen en gezinnen met kinderen.

Ook de stad Brugge is bereid om niet-begeleide minderjarigen uit de Griekse kampen op te vangen. ‘Dat is onze morele plicht’, reageert de Brugse burgemeester Dirk De fauw (CD&V). ‘Brugge is een warme en solidaire stad en wil dit actief uitdragen op eigen grondgebied maar ook ver daarbuiten, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren van de samenleving’, reageert De fauw. ‘Brugge wil haar vele poorten openhouden met respect voor de mensenrechten die we als stad heel fundamenteel vinden. We doen dat als stadsbestuur niet alleen maar samen met de Brugse middenveldorganisaties onder de vlag Allemaal Mensen Brugge.’

‘Met welk recht houden de Europese lidstaten duizenden mensen zonder enig perspectief en in de meest erbarmelijke omstandigheden vast?’, vraagt De fauw zich af. De burgemeester roept de hogere overheden dringend op om de problematiek ernstig te nemen en actie te ondernemen. ‘De Europese Unie slaagt er niet in werk te maken van een structureel opvangbeleid voor vluchtelingen in Europa. Als ook de lidstaten hun verantwoordelijkheid niet opnemen, dan is het aan ons — als coalitie van solidaire gemeenten en middenveld — om de handen in elkaar te slaan en blijvend druk uit te oefenen op de hogere overheden. Het zijn de steden die hierin het verschil kunnen maken.’

‘België kende de onhoudbare situatie op Lesbos’

De Brugse burgemeester vindt de relocatie van achttien kinderen zeker niet genoeg. ‘Natuurlijk is deze operatie voor elk van die kinderen levensbelangrijk, maar het is een bescheiden stap. De federale overheid kan daar ook een groter engagement in opnemen. We zitten zeker nog niet aan de maximale opvangcapaciteit van de huidige observatie- en oriëntatiecentra. Waar wacht men nog op?’

‘We zitten zeker nog niet aan de maximale opvangcapaciteit van de huidige observatie- en oriëntatiecentra. Waar wacht men nog op?’

Ook het burgerinitiatief #GentZonderGrenzen is alvast niet onder de indruk van de Belgische engagementen om vluchtelingen uit de Griekse kampen te herplaatsen. De opvang van achttien jonge vluchtelingen is te weinig, ‘een druppel op een hete plaat’. Bovendien, klinkt het, is het zinloos om een onderscheid te maken op basis van leeftijd. ‘De levensomstandigheden in de kampen op de Griekse eilanden maken iedereen die er verblijft kwetsbaar, ongeacht leeftijd.’

Het burgerinitiatief windt er geen doekjes om: minister van Asiel en Migratie Maggie De Block en de federale regering zijn politiek medeverantwoordelijk voor het ontaarden van de situatie op Lesbos. ‘Net als andere Europese regeringen was onze regering zeer goed op de hoogte van de onhoudbare situatie in het kamp’, zegt Jeroen Robbe. ‘We hebben daar maanden geleden al op gewezen. Ondanks signalen van onderuit, onder meer vanuit de stad Gent, dat er wel een lokaal draagvlak is om bij te dragen aan een humane opvang, blijft het tot op vandaag oorverdovend stil op het kabinet De Block.’

‘We begrijpen heel goed wat Griekenland doormaakt en willen met hen solidair zijn,’ zegt minister De Block in een korte reactie aan MO*, ‘maar we hebben nood aan een structurele oplossing op Europees niveau. Ik pleit al lang voor een sterkere Europees asiel- en migratiebeleid, met een eerlijke verspreiding van de lasten. Elk land moet eerlijk bijdragen indien we de Europese solidariteit willen waarmaken.’

Update 11 september 2020

Minister van Asiel en Migratie Maggie De Block (Open Vld) verstuurde vandaag een persbericht. Naar aanleiding van de brand op het eiland Lesbos zal België volgens de minister ondersteuning aan Griekenland bieden, zowel op medisch vlak als voor de opvang van een aantal asielzoekers. ‘Ons land blijft echter pleiten voor een duurzame oplossing op Europees niveau.’

De minister voegt toe dat België proportioneel ‘veel meer doet dan de meeste lidstaten’. Toch is daar een kanttekening bij te maken, specifiek met het oog op de Belgische relocatie-aanpak. België maakte van het doorvoeren van de relocaties vanuit Griekenland en Italië geen prioriteit, schreef het Federaal Migratiecentrum Myria immers eerder in zijn rapport Een nieuw paradigma voor het Europese asielmodel (2019). In de eerste jaren verliep het Belgische relocatiebeleid zeer langzaam. Pas in 2017, nadat België door de Commissie met de vinger was gewezen, werden de herplaatsingen opgedreven.