Gecontesteerde verkiezingen duwen Mali dieper in onzekerheid

Verduistering van stemkaarten’, het ‘fantasievol toebedelen van resultaten aan kandidaten’, het ‘illegaal gebruik van stromannen in stembureaus’, … De oppositie is niet mals in haar gezamenlijke conclusie: zittend president IBK heeft zich massaal bediend van bedrog in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, gehouden op 29 juli.

Een opmerkelijk geval werd opgetekend in het dorp Tarkint, in de regio rond Gao. Op 9979 stemgerechtigden stemde er slechts één persoon op oppositieleider Soumaïla Cissé. De andere 22 kandidaten behaalden samen nul stemmen. Het was IBK die alle resterende stemmen op stalinistische wijze wist binnen te rijven.

In andere dorpen overtrof het aantal kiezers de hoeveelheid stemgerechtigden, verschenen er doden op kieslijsten, … de lijst van ongeregeldheden is lang. In hun gezamenlijk perscommuniqué bevestigt de verzamelde oppositie het resultaat dan ook niet te zullen aanvaarden. De zestien kandidaten, waaronder IBK’s grootste uitdager Soumaïla Cissé, roepen bovendien de internationale waarnemers op om hun bevindingen te analyseren.

In twintig procent van de geopende stembureaus werden incidenten gemeld

Daarnaast eisen ze éénstemmig een lijst van alle stembureaus waar op 29 juli geen verkiezingen zouden zijn gehouden uit veiligheidsoverwegingen. Volgens cijfers van het ministerie voor Territoriale Administratie waren er 716 bureaus gesloten – volgens de regering uit veiligheidsoverwegingen. In twintig procent van de geopende stembureaus werden alsnog incidenten gemeld.

Die bureaus liggen voornamelijk in het noordelijke tweederde van het West-Afrikaanse land, een regio die al lang geteisterd wordt door jihadistische geweld, criminaliteit en etnische spanningen.

Er kwamen meldingen binnen van jihadisten die gevulde stemboxen meenamen in de regio rond het noordelijke Timboektoe. Andere bronnen spraken van dorpshoofden in de regio rond het centraal gelegen Mopti die geïntimideerd werden door jihadisten. Daarop stuurden de dorpshoofden de bijzitters terug naar de hoofdstad, uit angst voor represailles.

Cissé klaagde aan dat de regering er onvoldoende aan heeft gedaan om de geviseerde bureaus te beveiligen. In zijn communiqué eist hij dat het Malinese leger en haar internationale partners (Barkhane, MINUSMA) beter ingezet worden om een correct verloop van de tweede ronde te garanderen.

Voor vele duizenden Malinezen was het voldoende om verzamelen te blazen in het centrum van Bamako en voor de Franse ambassade van Mali in Parijs.

Datzelfde Frankrijk drukte bij monde van haar minister voor Europa en Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian desondanks zijn appreciatie uit voor de kandidaten die deelnamen aan de verkiezingen. Het ministerie spreekt op zijn website van een ‘kalme en waardige’ stemgang, weliswaar in ‘soms moeilijke en gevaarlijke omstandigheden’.

Ibrahim Boubacar Keita is een trouwe bondgenoot van de voormalige kolonisator Frankrijk.

Implosie

Zo ziet het er naar uit dat we een kopie krijgen van de affiche van 2013, waarbij IBK Cissé versloeg in de tweede ronde. Ook de opkomstcijfers vallen even laag uit als in zowat alle vorige verkiezingen: 42 procent.

Zestig procent van de Malinezen zijn jonger dan 25 jaar. Het overgrote deel droomt ervan om naar Europa te trekken.

De diepgewortelde armoede en daarmee samenhangende werkgelegenheid zijn cruciale thema’s in de verkiezingen. Mali staat op plek 175 van de 188 op de Human Development Index. Zestig procent van de Malinezen is jonger dan 25 jaar. Het overgrote deel droomt ervan om naar Europa te trekken.

Die drang vertolkten ze op ludieke wijze toen de ‘Malinese Spiderman’ in een heldendaad een baby van de vierde verdieping van een Parijs balkon plukte. Prompt kreeg hij de Franse nationaliteit toegekend uit de handen van president Macron. In de dagen nadien werd Twitter overspoeld met foto’s van Malinezen – heldhaftig paraderend in Spidermanpak in de woestijn of op levensgevaarlijke hoogtes balancerend tegen bomen en gebouwen.

Alle grappen terzijde groeit intussen de vrees dat een kleine vonk voldoende kan zijn voor de totale implosie van het land. Want het meest dreigende probleem is ontegensprekelijk de veiligheid van het land.

Vier verschillende legers opereren op het grondgebied, waarvan drie internationale troepenmachten. Ze vechten tegen de ongrijpbare jihadistische invloeden die tweederde van het land in een wurggreep houden. Met de dag schijnt hun poging ijdeler te worden. Er gaat intussen geen week voorbij zonder aanslagen op burgers of militairen.

Naast het Malinese leger (FAMA), de door Frankrijk geleide operatie Barkhane en de West-Afrikaanse G5 Sahel-macht, opereren ook de door de Verenigde Naties geleide MINUSMA-troepen op het terrein. Die worden geleid door de Belgische generaal Jean-Paul Deconinck. Met meer dan 150 doden is het één van de dodelijkste missies in de geschiedenis van de VN.

Veel Malinezen vinden het een geldverslindende (zo’n 900 miljoen euro per jaar), inefficiënte bende die zich vooral in hun kazernes zouden verschuilen.

De kritiek op de vredehandhavingsmissie groeit. Veel Malinezen vinden het een geldverslindende (zo’n 900 miljoen euro per jaar), inefficiënte bende die zich vooral in hun kazernes zou verschuilen.

Maar zelfs daar zijn ze niet veilig. Op 14 april vielen jihadisten de kazerne op het vliegveld van Timboektoe aan. Een blauwhelm kwam om het leven, zeven anderen raakten gewond. Anderhalve maand later werd het hoofdkwartier van de G5-troepenmacht in Sévaré opgeblazen. Beide aanvallen waren gecoördineerder en efficiënter dan ooit.

Die efficiëntie ontgaat ook de internationale gemeenschap niet die de troepen levert aan de vredehandhavingsmissies. ‘Welke vrede valt er hier eigenlijk te handhaven?’, lijken de regeringen te denken.

Nederland besliste alvast om zijn deelname stop te zetten. De 250 militairen worden stapsgewijs teruggehaald en uiterlijk halverwege  2019 zou de laatste Nederlander het Malinese grondgebied verlaten.

Argusogen

Ook de groeiende etnische spanningen, diepgewortelde corruptie en de aanhoudende droogte dreigen wat nog rest van het maatschappelijke evenwicht omver te kegelen.

De implementatie van het vredesakkoord loopt intussen zo stroef dat velen lijken te vergeten dat het ooit getekend is geweest.

Of Cissé dan wel IBK wint op 12 augustus – er wacht de nieuwe president een loodzware taak. ‘Mali is het sluitstuk om de hele Sahel te veroveren’, argumenteerde Djibril Koné, een vooraanstaand Touareg-schrijver uit de noordelijke stad Kidal, toen ik hem sprak in januari 2018.

Mali dreigt een massale exodus naar Europa te veroorzaken en wordt een broeinest van de internationale gewapende jihad

De opdracht wordt ongetwijfeld met argusogen gevolgd door Europese regeringen. Want de instabiliteit van het land dreigt een massale exodus naar Europa te veroorzaken en bovendien is Mali bezig op korte termijn vooral een broeinest te worden van de internationale gewapende jihad.

De tijd dat Mali door de internationale gemeenschap geroemd werd als de stabielste democratie van Sub-Sahara Afrika, lijkt definitief afgelopen te zijn – alle verkiezingen ten spijt.