Half mei werd Emilio Berkhoff in een bos opgepakt door de politie en overgebracht naar de gevangenis. Anderhalve maand eerder had Berkhoff het huisarrest dat hem was opgelegd doorbroken en was clandestien gegaan. De arrestatie van Berkhoff, een antropoloog die strijd voor de rechten van de Mapuche indianen, is zoveelste confrontatie in het eeuwenoude conflict tussen de Mapuches en de Chileense overheid.
Berkhoff wordt beschuldigd van illegaal wapenbezit en mishandeling van een politieman. Deze laatste zou volgens The Clinic, een linkse krant uit Santiago, een gebroken vinger hebben overgehouden aan een poging om Berkhoff te arresteren tijdens een protestactie. Ondertussen werd bekendgemaakt dat hij ook zal terechtstaan voor zes brandstichtingen en twee gewapende overvallen.
De activist strijdt sinds jaren voor de rechten van de etnische groep de Mapuches. ‘Mijn arrestatie is het resultaat van de druk die wordt uitgeoefend door de overheid op de rechter. Ik accepteer mijn politiek gevangenschap met de grootst mogelijke waardigheid, die ik heb door de strijd.’ Dit waren de woorden van Emilio Berkhoff (26) toen hij in februari werd overgebracht naar de gevangenis van Cañete in Chili.
Geen vertrouwen in justitie
Volgens de Minister van Binnenlandse Zaken Andrés Chadwick is Berkhoff één van de sleutelfiguren van de CAM, de Coordinadora Arauco-Malleco, een meer extreme organisatie die strijdt voor de rechten van de Mapuches en vaak gelinkt wordt aan gewelddadige acties. Berkhoff van zijn kant blijft hameren op het rechtsbeginsel dat men onschuldig is tot het tegendeel wordt bewezen. Op 5 april 2013 vluchtte Emilio Berkhoff uit zijn woonplaats waar hij toen verbleef onder huisarrest. Het huis van Elisa Jerez, de moeder van Berkhoff, werd die dag voor de derde keer doorzocht.
Drie dagen voordien werd door de verdediging van Berkhoff gevraagd het onderzoek op te schorten wegens het uitblijven van bewijsmateriaal. Op de radiozender Bío Bío verklaarde Berkhoff na zijn ontsnapping dat hij geen vertrouwen meer heeft in justitie omdat die onder druk wordt gezet van de politiek.
Terrorisme
Dit is niet de enige gebeurtenis die opnieuw zorgt voor internationale aandacht voor het conflict omtrent de Mapuches. Drie maanden voordien, op 4 januari, drongen twee gemaskerde mannen binnen in een huis en zetten het enkele minuten later in lichterlaaie. De twee bewoners, Bernard Luchsinger en Vivianne McKay, kwamen om.‘Opnieuw een terroristische aanval’, besloot de regering Piñera en keek beschuldigend richting de Mapuches.
De Mapuches, die leven in Chili en Argentinië, zijn de oorspronkelijke bewoners van de Araucaniaregio waar het voorval plaatsvond. Zij willen erkenning van hun territorium en eisen autonomie op. In deze strijd zouden volgens een aantal mensenrechtenorganisaties waaronder Human Rights Watch, de mensenrechten van de Mapuches worden geschonden door de overheid.
Vijf jaar voor de brand werd de jonge activist Matias Catrileo, tevens een Mapuche, in de rug geschoten door een politieman. Grote protesten braken uit tegen het Chileense regime. De politieman werd veroordeeld voor onnodig gebruik van geweld met de dood als gevolg, maar moest nooit naar de gevangenis en kon tot recent aanblijven bij de politie.
Volgens de politie worden de protesten kracht bijgezet door het gebruik van stenen en stokken, waardoor de ordehandhavers geen andere keus hebben dan hard optreden, lees rubberen kogels en traangas. De CAM op haar beurt zou dan weer gebruik maken van munitie. Hierdoor besliste de regering Piñera om de acties te bestempelen als “daden van terrorisme” en beroep te doen op een wet die terug gaat op het Pinochetregime. Dit zette nog meer kwaad bloed bij de Mapuchegemeenschap omdat zo zwaardere straffen kunnen worden uitgesproken. Ze wijzen op hun geweldloos verzet via hongerstakingen en zeggen steeds ongewapend te protesteren.
Dronkaards en luieriken
Tot op vandaag blijven de stereotypen van de Mapuches bestaan. Een Mapuche-achternaam hebben zorgt voor minder kans op werk omdat ze worden gestigmatiseerd als dronkaards en luieriken. Hierdoor komen Mapuches vaak terecht in een slechte economische situatie. Armoede en uitsluiting spannen de kroon. Sommigen spreken over racisme, anderen zelfs over repressie.
Volgens de UNPO (Organisatie van Niet-Vertegenwoordigde Naties en Volkeren) komen ook kindersterfte en tuberculose vaak voor. Bovendien worden ze ook zo goed als niet vertegenwoordigd tijdens politieke kwesties. Volgens de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR kende Chili maar één Mapuche die minister werd, namelijk Francisco Huenchumilla, ten tijde van president Ricardo Lagos.
Toen de huidige president Sebastián Piñera aan de macht kwam in 2010, beloofde die de dialoog met de Mapuches te openen en willigde zo de eis in van een dertigtal gedetineerde Mapuches die in hongerstaking waren. Ondertussen is Piñera aan het eind van zijn regeertermijn en is er weinig verschil. Na de gebeurtenissen van januari werd nog een inspanning gedaan, maar tevergeefs. Misschien slaagt de volgende president er wel in om de gemoederen te bedaren? De nieuwe verkiezingen staan gepland voor november van dit jaar.
Wie zijn de Mapuches?
De Mapuchegemeenschap bevolkt het zuiden van Chili en Argentinië. Doorheen de geschiedenis werd steeds meer van hun land ingepalmd, eerst door de kolonisatie van de Spanjaarden rond 1540 en nadien door de Chilenen. In 1881 was de onafhankelijkheid van Chili een feit na de Salpeteroorlog met Peru en Bolivië. Tot dan waren de Mapuches een volledig onafhankelijke gemeenschap geweest, maar dat zou gauw veranderen door het opzetten van reservaten waardoor de groepen van elkaar werden gescheiden. Nadien werd hun land opnieuw ingepalmd door enkele vestigingen van grote bedrijven en werden ze uitgeroeid onder het regime van dictator Augusto Pinochet.
Uit de laatste telling uit 2012 leren we dat in Chili 1.442.215 Mapuches wonen, wat overeenkomt met 8,7 procent van de totale bevolking.