Martelvluchten kunnen Europa opnieuw aandoen

In februari concludeerde een onderzoekscommissie van het Europees Parlement dat tenminste 1245 door de CIA geleide vluchten in Europees luchtruim zijn geweest en op Europees grondgebied zijn geland, tussen eind 2001 en eind 2005. De commissie toonde bewijs dat de vliegtuigen werden gebruikt om slachtoffers van marteling te vervoeren.
In juni kwam de Raad van Europa, waar 47 landen lid van zijn, met eigen bevindingen. De voorzitter, de Zwitserse senator Dick Marty, zei dat hij bewijs had dat er tussen 2003 en 2005 geheime CIA-gevangenissen waren in Polen en Roemenië.
De onderzoekscommissie van het Europees Parlement pleitte ervoor om vluchten in en boven Europa voortaan alleen toe te staan als respect voor de mensenrechten kon worden verzekerd. De huidige EU-voorzitter Portugal beweerde afgelopen woensdag echter dat de EU geen wettelijke grond heeft om de CIA op die manier te controleren. Manuel Lobo Antunes, de Portugese minister voor Europese Zaken, loofde het engagement van de lidstaten om de zaak aan te pakken. Toch wilde hij niet zeggen dat hij het bewijs uit het parlementair onderzoek overtuigend vond. “We moeten beweringen niet met feiten verwarren”, zei hij.
Mensenrechtenactivisten zijn woedend over zijn woorden, die hij uitsprak tegen leden van het Europees Parlement. Ze wijzen erop dat zelfs George W. Bush had erkend dat er geheime ondervragingen buiten Amerikaans grondgebied zijn geweest.
In het rapport van het Europees Parlement staan 48 aanbevelingen opgesomd, zegt de auteur Claudio Fava, die voor de Italiaanse socialisten in het Europarlement zetelt. “Ik wil weten of er één van is opgevolgd.”
Eén van de individuele zaken uit het rapport was die van Abu Omar, een Egyptische geestelijke die asiel had gekregen in Italië. Hij werd ontvoerd en ernstig mishandeld in Egypte. Canada heeft inmiddels zijn verontschuldiging aangeboden aan een staatsburger die ten onrechte was beschuldigd van terrorisme en tien maanden lang is vastgehouden en gemarteld in een Syrische kerker. Hij kreeg een compensatie van 9 miljoen dollar (6,4 miljoen euro). In Europa heeft nog niemand compensatie gekregen.
Volgens het rapport van Fava wisten de EU-lidstaten van de geheime vluchten en van de geheime gevangenissen. Het beschuldigde Oostenrijk, Italië, Portugal, Polen en het Verenigd Koninkrijk ervan niet mee te werken aan het onderzoek.
Franco Frattini, de Europese commissaris van Justitie, heeft de Poolse en Roemeense autoriteiten in juli schriftelijke opheldering gevraagd, maar geen van beiden heeft geantwoord.
Het is niet gepast om deze twee landen eruit te pikken als “zondebokken”, vindt de Nederlandse europarlementariër Sophie in ‘t Veld (D66). De regeringen hebben “collectief hun verantwoordelijkheid nog niet genomen”, klaagde ze.
Duitsland heeft besloten dat het geen uitleveringsverzoek indient voor 13 CIA-agenten die verdacht worden van de ontvoering van Khaled al-Masri, een Duitse staatsburger, ook al heeft een rechter in München daar een verzoek om ingediend.
Het parlement van Ierland heeft nog geen enkele actie ondernomen, ook al zijn er 147 CIA-vluchten in Ierland geland, zegt Proinsias de Rossa, europarlementariër namens Dublin.
De VN-Conventie voor Gedwongen Verdwijningen is nog maar door 12 EU-lidstaten getekend.
Volgens Natacha Kazatchkine van Amnesty International hebben de EU-regeringen “niets gedaan” met de onderzoeken. “Er is een ernstig gebrek aan verantwoording,” zei ze. “Het beleid is: ontkennen wat er gebeurd is door te zwijgen en bewijs te ondermijnen.”