De mens deed al twee keer meer vogels uitsterven dan gedacht

Afbeelding van een Mauritaanse breedsnavelpapegaai (Lophopsittacus mauritianus) die uitstierf in het begin van de 20e eeuw (Afbeelding door Henrik Grönvold)

Public domain (CC0)

De mens heeft zo’n 1400 vogelsoorten uitgeroeid – of twee keer zoveel als tot nog toe werd aangenomen, stelt nieuw Brits onderzoek. Dat heeft grote gevolgen voor veel andere soorten.

De ondergang van vogelsoorten wordt al sinds de 16e eeuw gedocumenteerd, met de dodo als bekendste voorbeeld. Wereldwijd werd geschat dat er zo’n 640 vogelsoorten zijn verdwenen.

Maar daarvoor werd uitgegaan van geschreven bronnen, skeletten en fossielen, en dat is lastig in het geval van vogels, omdat hun lichtgewicht botten snel verloren gaan.

Een Britse studie in Nature stelt nu dat in totaal wel 1430 soorten – bijna 12 procent van alle soorten – uitgestorven zijn sinds het Laat-Pleistoceen, zo’n 130.000 jaar geleden. De overgrote meerderheid daarvan is uitgestorven als gevolg van menselijke activiteit.

Het team baseert die schatting op onderzoek in Nieuw-Zeeland, de enige plek waarvan verondersteld wordt dat de bestaande fauna volledig is beschreven, en de menselijke impact dus het beste in kaart kon worden gebracht. Die gegevens zijn vervolgens geëxtrapoleerd naar andere eilanden overal ter wereld.

Geen spoor in de geschiedenis

De analyse wijst op de veertiende eeuw als “de grootste door de mens veroorzaakte uitsterving van gewervelde dieren in de geschiedenis”. Zo’n 570 vogelsoorten zijn toen verloren gegaan nadat mensen voor het eerst in de oostelijke Stille Oceaan waren gearriveerd, inclusief op eilanden als Hawaï en de Cook Eilanden.

‘Veel soorten zijn uitgestorven voordat er schriftelijke verslagen van zijn gemaakt. Ze hebben geen spoor nagelaten en zijn verdwenen uit de geschiedenis.’

Ook in de negende eeuw voor Christus moet een grote uitstervingsgebeurtenis hebben plaatsgevonden, en nog eentje in het midden van de achttiende eeuw. Sindsdien hebben vogels te maken gekregen met ontbossing, de verspreiding van invasieve soorten en klimaatverandering, intensieve landbouw en vervuiling.

‘Onze studie toont aan dat er een veel grotere menselijke impact is geweest op de diversiteit van vogels dan eerder werd erkend’, zegt ecologisch modelleur Rob Cooke van het UK Centre for Ecology & Hydrology. ‘Mensen hebben vogelpopulaties razendsnel verwoest door verlies van leefgebied, overexploitatie en de introductie van ratten, varkens en honden die nesten van vogels plunderden en met hen concurreerden om voedsel. We tonen aan dat veel soorten zijn uitgestorven voordat er schriftelijke verslagen van zijn gemaakt. Ze hebben geen spoor nagelaten en zijn verdwenen uit de geschiedenis.’

Grote gevolgen

Maar volgens zijn collega Søren Faurby hebben de uitstervingen wel grote gevolgen voor de toekomst van andere soorten en ecosystemen.

De komende eeuw lopen nog eens 700 vogelsoorten gevaar.

‘De wereld heeft niet alleen veel fascinerende vogels verloren, maar ook hun uiteenlopende ecologische rol, waaronder sleutelfuncties als zaadverspreiding en bestuiving’, zegt Faurby. ‘Dat zal schadelijke gevolgen hebben gehad voor ecosystemen, en wil dus zeggen dat we naast vogels ook veel planten en dieren verloren hebben die voor hun overleving afhankelijk waren van deze soorten.’

Eerder onderzoek van de auteurs waarschuwt dat de komende eeuw nog eens 700 vogelsoorten gevaar lopen.

‘Maar of er nog meer vogelsoorten zullen uitsterven, is aan ons’, benadrukt Cooke. ‘Recent natuurbehoud heeft een aantal soorten gered en we moeten nu de inspanningen om vogels te beschermen opvoeren, met herstel van het leefgebied onder leiding van lokale gemeenschappen.’